Kategoria: wlewy witaminowe

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Witaminy to niezbędne do życia składniki odżywcze. Tiamina czyli witamina B1 jest pierwszą odkrytą witaminą. Tiamina zaangażowana jest przede wszystkim w wytwarzanie energii chemicznej z pożywienia. Niedobór witaminy B1 powoduje ogólne osłabienie i jest szczególnie szkodliwy dla mózgu i serca. Błędy dietetyczne, operacje bariatryczne, nadmierna konsumpcja alkoholu mogą wywołać niedobór tiaminy. Nadmiar tiaminy w diecie z reguły nie jest szkodliwy.

Niedobór tiaminy

Brak witaminy B1 prowadzi do zahamowania oddychania komórkowego – organizm przestaje wytwarzać energię chemiczną niezbędną do podtrzymania funkcji życiowych. Manifestując się w pierwszej kolejności zaburzeniami w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz niewydolnością krążenia.

Wszyscy pacjenci z zaburzeniami odżywiania są zagrożeni niedoborem tiaminy niezależnie od rodzaju choroby. Głównym czynnikiem ryzyka niedoboru witaminy B1 jest alkoholizm, etanol upośledza wchłanianie tiaminy z przewodu pokarmowego. Ponadto bazową/ jedyną substancją odżywczą osób uzależnionych od alkoholu najczęściej jest sam alkohol (ile kalorii ma alkohol?), który nie dostarcza żadnych witamin. Z deficytem tiaminy związane są również:

  • operacje bariatryczne lub inne operacje w obrębie przewodu pokarmowego (upośledzone wchłanianie),
  • chroniczne wymioty (np. po operacji bariatrycznej lub w pierwszym trymestrze ciąży), 
  • niedożywienie lub dieta oparta na wysoko przetworzonych składnikach,
  • cukrzyca,
  • niewydolność nerek,
  • stosowanie niektórych leków np. furosemid (diuretyk – substancja moczopędna),
  • zespół ponownego odżywienia.

Obniżony poziom tiaminy we krwi stwierdzono u pacjentów:

  • w stanie krytycznym np. we wstrząsie septycznym,
  • z poparzeniami,
  • chorych na raka,
  • po operacjach (w trakcie rekonwalescencji). Tiamina stymuluje leczenie ran gdyż jest to proces wysoce energochłonny.

Klasyczne postacie kliniczne niedoboru tiaminy (awitaminoza) to zespół Wernickego-Korsakowa charakterystyczny dla alkoholików lub choroba beri beri występująca u osób skrajnie niedożywionych. Obydwie jednostki chorobowe mają ciężki i przewlekły charakter.

Zespół Wernickego-Korsakowa 

Syndrom Wernickego-Korsakowa (WKS) stanowi pakiet ciężkich objawów neurologicznych. WKS to tak naprawdę dwie z reguły współistniejące choroby – encefalopatia Wernickiego i syndrom Korsakowa. Bezpośrednią przyczyną objawów neurologicznych jest niedobór witaminy B1, który wynika z nadużywania alkoholu. 

Encefalopatię Wernickiego charakteryzuje conajmniej zaburzona koordynacja ruchowa (ataksja) lub/i oczopląs lub/i zaburzenia świadomości. Tym objawom mogą towarzyszyć również drgawki (delirium tremens), parestezje (niewłaściwe odczuwanie bodźców skórnych – np. pieczenie, kłucie, palenie, mrowienie), drażliwość, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe manifestujące się poprzez nudności i wymioty, senność i zaburzenia świadomości.

Syndrom (psychoza, zespół amnestyczny) Korsakowa charakteryzuje się demencją polegającą na ciężkiej utracie pamięci krótkotrwałej kompensowanej przez konfabulacje. Dodatkowo mogą występować wahania nastroju i dezorientacja w czasie i przestrzeni.

Choroba Beriberi

Beriberi różnicujemy na 3 podtypy – mokry, suchy i piorunujący. W odmianie suchej występują głównie polineuropatie i porażenie kończyn. Postać mokra i piorunująca związane są głównie z niewydolnością krążenia (niewydolność serca, hipotensja, obrzęki, przyspieszony rytm serca i oddech), a różnią się nasileniem objawów. Wszystkie odmiany cechują się utratą masy ciała. Zespół Wernickego-Korsakowa może być klasyfikowany jako sucha odmiana beriberi.

Leczenie tiaminą 

Tiamina stosowana jest w leczeniu chorób wywołanych jej niedoborem. Witamina B1 jest lekiem z wyboru podczas odtrucia alkoholowego i profilaktycznym składnikiem kroplówki witaminowej podawanej na kaca. Włączając terapię witaminą B1 należy się liczyć z ryzykiem wystąpienia syndromu ponownego odżywiania, który objawia się gwałtownym spadkiem poziomu elektrolitów (magnez, potas, fosforan) w osoczu w związku z gwałtownym „wyssaniem” ich do wnętrza komórek restartujących produkcję ATP. 

Źródła witaminy B1

Bogatym źródłem tiaminy jest mięso, 100 g wieprzowiny dostarcza aż 1 mg tej witaminy. Najwięcej tiaminy znajdziemy w wątrobie, gdzie zachodzi najwięcej reakcji biochemicznych. Witamina B1 występuje też w zewnętrznych warstwach nasion zbóż, z którymi wiąże się jej odkrycie i wyodrębnienie kategorii witaminy. Polski biochemik Kazimierz Funk zaobserwował korelację pomiędzy występowaniem zapalenia wielonerwowego a dietą opartą na łuskanych, rafinowanych nasionach u ptaków. Polak następnie wyizolował tiaminę z otrębów i zapoczątkował poszukiwania innych witamin.

Tiamina jest termolabilna, zbyt długie gotowanie powoduje jej rozpad. Surowe mięso ryb i owoców morza zawiera tiaminazę – enzym rozkładający tiaminę. Białe pieczywo jest pozbawione witaminy B1 ze względu na zastosowanie oczyszczonej mąki i wysokiej temperatury wypieku. W wielu krajach dodaje się tiaminę do białego pieczywa żeby zapobiec awitaminozie. 

Zapotrzebowanie na tiaminę

Dobowe zapotrzebowanie na tiaminę waha się w zakresie od 1,1 do 1,2 mg na dobę odpowiednio dla dorosłych kobiet i mężczyzn. Ciężarne potrzebują 1,4 mg witaminy B1 na dobę. 

Właściwości biochemiczne tiaminy

Tiamina jest kofaktorem enzymów zaangażowanych w wytwarzanie uniwersalnego biochemicznego nośnika energii ATP w procesach glikolizy i cyklu Krebsa. ATP jest „paliwem” niezbędnym do życia ludzkich komórek. 

Deplecja tiaminy hamuje przekształcanie kwasu pirogronowego w acetylokoenzym A blokując w ten sposób oddychanie komórkowe pomiędzy glikolizą (wytwarzanie energii z glukozy ) a cyklem Krebsa. Nagromadzony pirogronian przekształcany jest w mleczan, który wywołuje kwasicę metaboliczną z dużą luką anionową. 

Deficyt witaminy B1 hamuje również wytwarzanie energii z białek i tłuszczów czy samego alkoholu na poziomie cyklu Krebsa (cykl kwasów trójkarboksylowych, TCA).

Reasumując awitaminoza tiaminy prowadzi do zahamowania oddychania komórkowego. Organizm bez witaminy B1 nie jest w stanie wytwarzać ATP, niezbędnego do podtrzymania funkcji życiowych komórek. W efekcie najpierw pojawiają zaburzenia w pracy bardziej „żarłocznych” organów i układów np. układ nerwowy i serce. Na tym etapie nie wdrożenie leczenia preparatami tiaminy prowadzi do śmierci.

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Witamina C jest bezwzględnie potrzebny dla zdrowia. Askorbinian może mieć różną postać chemiczną, ale taką samą aktywność biologiczną. Naturalny i syntetyczny askorbinian są tak samo skuteczne. Człowiek przyswaja około 1 g witaminy C na dobę. Przedawkowanie askorbinianu sodu może wywołać hipernatremię i jej powikłania.   

Witamina C

Witamina C (askorbinian) to substancja odżywcza niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Askorbinian jest kluczowy dla wytwarzania kolagenu, stymuluje również odporność i działa jako przeciwutleniacz. Niektórzy autorzy uważają witaminę C za uniwersalne remedium, jednak brakuje danych naukowych mogących potwierdzić te sugestie. 

Naturalna czy syntetyczna witamina C

Głównym źródłem witaminy C są pokarmy pochodzenia roślinnego, w których występuje ona jako kwas askorbinowy. Powszechnie uważa się, że askorbinian pochodzenia naturalnego wchłania się lepiej od syntetyku. Domniemaną zwiększoną przyswajalność naturalnej witaminy C wiązano z obecnością flawonoidów obecnych w roślinach. Badania naukowe nie potwierdziły aby substancje pomocnicze zwiększały przyswajalność witaminy C. Należy jednak zwrócić uwagę, że niektóre flawonoidy mogą spowalniać degradację witaminy C lub pozytywnie wpływać na zdrowie człowieka. Zdarza się nawet, że flawonoidy bywają niesłusznie nazywane witaminami.

Reasumując naturalna i syntetyczna witamina C działają tak samo i nie da się odróżnić ich właściwości biologicznych. 

Suplementacja witaminy C

Zrównoważona dieta dostarcza wystarczającej ilości witaminy C, ale wykazano że przeziębienie trwa krócej u osób suplementujących askorbinian. Witamina C zapobiega szkorbutowi jednak ta jednostka chorobowa praktycznie nie występuje w społeczeństwach rozwiniętych. Askorbinian jest niezbędny w procesie syntezy kolagenu – dlatego przy jego deficycie leczenie ran i regeneracja tkanek mogą być wolniejsze. Kolagen jest “cegiełką”, z której zbudowane są ludzkie tkanki. Włókna kolagenu tworzą rusztowanie, na którym opierają się delikatne ludzkie komórki bez sztywnej ściany komórkowej. 

Suplementacja askorbinianu możliwa jest drogą pokarmową lub dożylną. Stosowanie tabletek ułatwia przyjmowanie powtarzalnych dawek, samodzielne odmierzanie proszku jest nieprecyzyjne. Doustne przyjmowanie dawek przekraczających 1 g askorbinianu nie jest uzasadnione bo przewód pokarmowy nie może ich przyswoić, nadmiar jest wydalany. Kroplówka pozwala na suplementację dawkami znacznie przekraczającymi 1 g (kroplówka z witaminą C). 

Co to jest askorbinian sodu

Askorbinian sodu to jedna z postaci w jakiej może występować witamina C. Naturalna witamina C ma postać kwasu, askorbinian sodu to jego sól. Chemiczna synteza askorbinianu sodu polega zmieszaniu płynnego kwasu askorbinowego z sodą oczyszczoną i  precypitacji produktu reakcji za pomocą izopropanolu. “Odkwaszona”, “zbuforowana” witamina C powszechnie stosowana jest do konserwowania żywności (E301) – nie zmienia smaku i przedłuża przydatność produktów spożywczych. Sód jest najczęściej występującym we krwi jonem, a jego zakres normy jest relatywnie szeroki. Dlatego askorbinain sodu przyjął się jako bezpieczny przeciwutleniacz w przemyśle spożywczym. 

Askorbinian sodu, inaczej niż kwas askorbinowy jest źródłem nie tylko askorbinianu, ale również sporej ilości sodu. Jeden gram askorbinianu sodu dostarcza 116 mg sodu. Dzienne zapotrzebowanie na sód dorosłego człowieka wynosi 2000 mg. Dlatego 

nadmierne spożywanie askorbinianu sodu może wywołać hipernatremię. Na sód w diecie muszą uważać osoby z nadciśnieniem tętniczym lub innymi chorobami układu sercowo naczyniowego, niewydolnością nerek, zaburzonym odczuwaniem pragnienia, skłonnościami do obrzęków. 

Askorbinian sodu dożylnie

Zwolennicy dożylnego podawania wysokich dawek witaminy C postulują aby stosować askorbinianu sodu, ale nie wskazują dlaczego. Być może chodzi im o to, żeby zminimalizować ryzyko podrażnienia żył kwasem askorbinowym. Niestety minusem “zbuforowanego” askorbinianu sodu jest wysoka zawartość sodu. Żeby uświadomić Ci ile to jest dużo sodu zwracam twoją uwagę, że jedna 10ml ampułka 10% NaCl do leczenia hiponatremi (niedobór sodu) zawiera 390 mg Na+. W 25 gramach askorbinianu sodu znajduje się 2775 mg sodu czyli tyle co w 7 ampułkach stężonej soli do infuzji. Taka dawka askorbinianu sodu przekracza również całkowite dzienne zapotrzebowanie organizmu na sód o 40%.  

Hipernatremia – nadmiar sodu we krwi

Nadmiar sodu ( >160 mml/l) może powodować szereg objawów. Gwałtowny wzrost stężenia sodu daje bardziej nasilone objawy. 

  • Nadciśnienie, które może powodować ból głowy, udar mózgu.
  • Wzmożone pragnienie, brak apetytu.
  • Nudności i wymioty.
  • Spadek koncentracji, zaburzenia nastroju, pobudzenie lub osłabienie i senność, zaburzenia świadomości.
  • Niewydolność krążeniowo-oddechowa.
  • Wzrost napięcia mięśniowego, zaburzenia rytmu serca.
  • Drgawki, gorączka.
  • Hiperwolemia – zbyt duża objętość płynu w naczyniach krwionośnych. Jednocześnie komórki ulegają odwodnieniu – nadmiar Na+ “wysysa” wodę do przestrzeni pozakomórkowej.
  • Obrzęk.

Przewlekła hipernatremia może mieć utajony przebieg. 

Askorbinian sodu czy kwas askorbinowy

Witamina C w formie askorbinianu sodu lub kwasu askorbinowego w zalecanych dobowych dawkach (nie przekraczających 1000 mg) działa tak samo na organizm ludzki. Dlatego obydwie formy mogą być stosowane zamiennie przez zdrowe osoby dorosłe. Dla chorych z nadmiarem sodu, nadciśnieniem i chorobami serca lepszy będzie kwas askorbinowy.

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Glutation (GSH) to wszechstronna molekuła stojąca na straży zdrowia. GSH zmniejsza stres oksydacyjny i bierze udział w produkcji białek zawierających grupy tiolowe (siarkowe). Ponadto glutation zaangażowany jest w eliminację toksyn z ustroju. Glutation stymuluje odporność,  przyspiesza regenerację i opóźnia starzenie. 

Co to jest i jak działa glutation?

Glutation (GSH) to bardzo małe białko, a właściwie peptyd zbudowany z trzech aminokwasów: kwasu glutaminowego, glicyny i cysteiny. Pomimo pozornie prostej budowy glutation zaangażowany jest w wiele różnych szlaków biochemicznych i występuje we wszystkich komórkach ludzkich, ale jego największe zasoby zmagazynowane są w wątrobie będącej metabolicznym centrum organizmu. GSH niweluje aktywność reaktywnych form tlenu, przez co zapobiega utlenieniu elementów strukturalnych komórek – spowalnia ich starzenie. Ponadto dzięki glutationowi komórka, może przeprowadzić recycling zużytej  witaminy C i witaminy E, które również neutralizują rodniki tlenowe.  Glutation pełni funkcję magazynu cysteiny w ustroju. Ten trójpeptyd jest niezbędny do produkcji białek i enzymów zawierających cysteinę np. insulina, przeciwciała, mediatory stanu zapalnego, proteazy, polimerazy. GSH odpowiada za eliminację szkodliwych związków chemicznych (ksenobiotyki) z ciała w procesie sprzęgania (II faza biotransformacji). Za właściwości biologiczne glutationu odpowiada grupa tiolowa (-SH) cysteiny. Reasumując glutation przyśpiesza regenerację, ułatwia detoksykację i opóźnia starzenie.

Suplementacja GSH

Człowiek samodzielnie wytwarza glutation, który ze względu na swoją białkową budowę ulega rozkładowi w przewodzie pokarmowym. Dlatego konwencjonalna suplementacja GSH drogą pokarmową nie jest możliwa. Podaż glutationu odbywa się tylko w formie kroplówek i zastrzyków. Próżno szukać glutationu w tabletkach czy suplementach diety i odżywkach. Czasami pojawiają się reklamy suplementów zawierających GSH w formie liposomalnej, ale żaden preparat nie utrwalił się na rynku. 

Kto stosuje glutation 

Sportowcy używają glutationu żeby wspomóc regenerację organizmu (kroplówki dla sportowców). Glutation jest dla nich uniwersalnym suplementem, dlatego że łagodzi stres oksydacyjny oraz nasila syntezę białek. GSH wspiera funkcje wątroby – ułatwia eliminację toksyn, których organizm nie jest wstanie rozłożyć, dlatego stosuje się go podczas odtruć (odtrucie alkoholowe). Glutation jest popularnym składnikiem kroplówek antiaging lub kroplówek witaminowych. Wymiatając wolne rodniki hamuje np. uszkodzenia DNA, kolagenu i błon komórkowych przez co opóźnia starzenie skóry i zmniejsza ryzyko nowotworów. W niektórych kulturach (np. na Filipinach) GSH używa się do rozjaśniania skóry (depigmentacja) – wyrównuje koloryt skóry. 

Gdzie kupić glutation 

Glutation do wstrzykiwań nie jest dostępny w Polsce, ale jest zarejestrowany w innych krajach Unii Europejskiej. W razie potrzeby preparat należy sprowadzić np. z Włoch w ramach importu docelowego za pośrednictwem polskiej apteki. Włoski lek zawierający 600 mg peptydu do iniekcji w jednej dawce do niedawna nazywał się TAD 600, ale zmienił nazwę na Tationil 600.  

Jak wygląda tad 600

Acetylocysteina (NAC)- alternatywa dla GSH

Glutation w postaci ampułek do wstrzykiwań nie jest zarejestrowany w Polsce, a przez to jest trudno dostępny. W niektórych sytuacjach (zatrucie lekami, zatrucie alkoholem) alternatywą dla glutationu może być N-acetylocysteina. Acetylocysteina jest substratem do syntezy glutationu, którego zapasy mogą ulec zużyciu podczas naturalnej detoksykacji ustroju powodując ostrą niewydolność wątroby. Acetylocysteina jest również środkiem mukolitycznym – rozrzedza wydzielinę w drogach oddechowych. Ta druga właściwość sprawia, że acetylocysteina może wykazywać działania niepożądane polegające na “odwodnieniu” organizmu dlatego powinna być być stosowana pod kontrolą specjalisty. Zaletą N-acetylocysteiny jest to, że może ona być przyjmowa drogą pokarmową. Jest dostępna w aptekach, bez recepty, najczęściej w formie tabletek musujących. Acetylocysteiny nie należy zażywać na noc, a podczas jej używania trzeba zwiększyć spożycie płynów.