Alkohol jest najczęstszą, ale nie jedyną przyczyną nudności i wymiotów. Czasami wymioty mogą świadczyć o postępującej chorobie. Podstawową funkcją wymiotów jest obrona organizmu, jednak nie należy ich prowokować ze względu na możliwe powikłania. Wymioty leczymy objawowo np. za pomocą kroplówek. Przewlekłe wymioty powodują stany zapalne górnego odcinka przewodu pokarmowego i są czynnikiem rozwoju nowotworów tych narządów.
Co to są nudności i wymioty
Nudnościami nazywamy bardzo nieprzyjemne, ale bezbolesne i silne uczucie potrzeby zwymiotowania. Zazwyczaj nudności przepowiadają wymioty. Wymioty definiujemy jako niekontrolowany, lawinowy zwrot treści pokarmowej, najczęściej z żołądka. Czasami wyrzut treści pokarmowej odbywa się nie tylko przez usta, ale również przez nos. Fizjologiczną funkcją wymiotów jest obrona przed niepożądanymi substancjami, które dostały się do przewodu pokarmowego. Wymioty występują na skutek pobudzenia tzw. “ośrodka wymiotnego”, który mieści się w rdzeniu przedłużonym (pień mózgu). Receptory ośrodka wymiotnego znajdują się wielu organach, dlatego nudności i wymioty mogą być niespecyficznym symptomem różnych problemów zdrowotnych. Układ nerwowy przekazuje pobudzenie do mięśni: żołądka, brzucha, klatki piersiowej i przepony, które kurcząc się (tzw. skurcze antyperystaltyczne) prowadzą do wzrostu ciśnienia w żołądku i zwrotu treści pokarmowej.
Jakie mogą być przyczyny nudności oraz wymiotów
Różne czynniki mogą wywołać nudności i wymioty, nie wszystkie one świadczą o chorobie. Wymioty występują np. w związku następującymi bodźcami lub chorobami.
- Nieprzyjemny zapach.
- Wahania hormonów w pierwszym trymestrze ciąży.
- Zatrucia (np. alkohol, leki, toksyny chemiczne lub biologiczne).
- Zatrucia i infekcje pokarmowe, niestrawność (dyspepsja).
- Choroba popromienna.
- Choroby i urazy ośrodkowego układu nerwowego związane ze wzrostem ciśnienia w czaszce (np. udar mózgu), zaburzenia błędnika (np. choroba morska, choroba lokomocyjna).
- Schorzenia psychiczne (anoreksja, bulimia), stres.
- Choroby narządów jamy brzusznej – np. nowotwory.
- Zaburzenia narządów klatki piersiowej – np. zawał serca.
Zakończenia nerwowe ośrodka kontrolującego wymioty znajdują się w mózgu, narządach jamy brzusznej i klatki piersiowej. Dlatego nudności i wymioty mogą świadczyć o różnych nieprawidłowościach.
Nudności i wymioty a zatrucie alkoholowe
Prawdopodobnie najczęstszą przyczyną wymiotów jest zatrucie alkoholowe. Zakończenia nerwowe obecne w żołądku starają się chronić organizm przed zatruciem – indukują wymioty jeszcze zanim toksyczna ilość alkoholu przedostanie się do krwioobiegu. W następnej kolejności, po wykryciu nadmiernego stężenia alkoholu we krwi ośrodek wymiotów decyduje o wymiotach, żeby usunąć ewentualny alkoholu z żołądka.
Etanol wywołuje wymioty a jego znieczulające właściwości osłabiają funkcję mięśni nagłośni, która zamyka wejście do krtani i dróg oddechowych podczas połykania pokarmu. Alkohol osłabia również sprawność innych mięśni odpowiedzialnych za odruchy obronne gardła. Dlatego u osób zatrutych alkoholem wymiociny mogą dostać się do tchawicy powodując zachłyśnięcie. W przypadku osób, które pod wpływem alkoholu straciły przytomność może dojść do uduszenia podczas wymiotów.
Alkohol i niedożywienie, które towarzyszy wielu alkoholikom mogą wywołać kwasicę ketonową (zahamowanie metabolizmu węglowodanów, niedobór insuliny, spadek pH krwi). Wówczas konieczne jest dożylne podawanie insuliny oraz kroplówek – odtrucie alkoholowe. Kwasica ketonowa może powodować wymioty.
Wymiotowanie krwią po alkoholu
Jednorazowe pojawienie się niewielkiej ilości krwi w wymiotach może świadczyć o podrażnieniu delikatnej błony śluzowej przełyku i nie powinna budzić nadmiernych obaw.
Niestety u alkoholików często występują żylaki przełyku lub wrzody żołądka. Mogą one pęknąć podczas silnych skurczów związanych z wymiotowaniem. Jeżeli w wymiotach obserwujemy duże ilości świeżej krwi to możemy przypuszczać że doszło do intensywnego krwawienia z górnego odcinka drób pokarmowych – np. pęknięcia żylaków przełyku lub perforacji żołądka. Intensywne krwawienie z przewodu pokarmowego może stanowić zagrożenie dla życia dlatego wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Wymioty przypominające fusy po kawie (fusowate wymioty) sugerują niewielkie krwawienie z dolnego odcinka dróg przewodu pokarmowego – dwunastnica, żołądek. Krew strawiona przez sok żołądkowy przypomina fusy po kawie. Zawartość kwasu solnego w żołądku wystarczy do strawienia niewielkiej ilości krwi, dlatego perforacja wrzodów żołądka (intensywne krwawienie) najczęściej objawia się krwistymi a nie fusowaty wymiotami. Miejsce krwawienia należy potwierdzi np. poprzez gastroskopię.
Alkohol podrażnia śluzówkę przewodu pokarmowego, dlatego jest czynnikiem rozwoju raka żołądka lub przełyku, które również mogą powodować krwawienie i wymioty.
Prowokowanie wymiotów po zatruciu alkoholem
Nie powinno się prowokować wymiotów np. poprzez drażnienie tylnej ściany gardła. Wymioty mogą doprowadzić do szeregu nieprzyjemnych powikłań, a raczej nie pomogą w uniknięciu kaca.
Powikłania wymiotów
Utrzymujące się wymioty mogą doprowadzić do odwodnienia i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. Przewlekłe wymioty (np. bulimia) mogą spowodować degradację zębów i dziąseł. Gwałtowne i obfite wymioty mogą przyczynić się do podłużnego pęknięcia błony śluzowej przełyku – Zespół Mallory’ego-Weissa (często występuje u alkoholików). Zachłyśnięcie wymiotami jest czynnikiem ryzyka zapalenia płuc, a w skrajnych sytuacjach może doprowadzić do uduszenia.
Co na wymioty?
Wymioty mogą być następstwem wielu chorób – należy wdrożyć diagnostykę i rozpocząć leczenie choroby podstawowej. Wymioty same w sobie nie są chorobą a objawem. Niezależnie od przyczyny, podczas wymiotów można stosować leczenie objawowe, które polega na podawaniu leków przeciwwymiotnych i kroplówek nawadniających np. z soli fizjologicznej (0,9% NaCl), która uzupełnia wodę i pomaga odbudować utracony kwas solny (HCl) z żołądka. W niektórych przypadkach np. ciąża zazwyczaj nie stosuje się specjalnego leczenia a kobieta uzupełnia utracone płyny i elektrolity drogą pokarmową. Ciężarna powinna regularnie konsultować swój stan zdrowia z lekarzem i położną.