Lewatywa w domu

Lewatywa (wlew doodbytniczy, enema, hagar, clysma) jest zabiegiem medycznym, który polega na wprowadzeniu płynu do jelita przez odbyt. W medycynie lewatywa stosowana jest między innymi do:

• Leczenia zaparć.
• Przygotowania do zabiegu lub badania np. kolonoskopia.
• Przygotowania do porodu.
• Do podawania niektórych leków.
• Jako element profilaktyki i pielęgnacji stomii u pacjentów z kolostomią.

Wlanie płynu do jelita grubego umożliwia jego oczyszczenie co stanowi podstawowe zastosowanie lewatywy. 

Lewatywa najczęściej wykorzystywana jest do leczenia uporczywych zaparć (przewlekłych problemów z wypróżnianiem się). Podczas zabiegu usuwany jest nadmiernie nagromadzony i patologicznie zagęszczony, twardy i trudny do samodzielnego wydalenia stolec. Zaparcia mogą mieć charakter spontaniczny lub być objawem choroby organicznej, dlatego nie wolno ich lekceważyć. Na ryzyko występowania zaparć narażone są głównie osoby spożywające zbyt małe ilości błonnika i płynów, pacjenci leżący lub stosujący leki opioidowe oraz osoby w podeszłym wieku. Obserwujemy również zwiększą częstotliwość zaparć u płci żeńskiej. Lewatywa jest najskuteczniejszym sposobem leczenia zaparć, ale powinna być stosowana dopiero gdy wykluczone zostaną czynniki ryzyka oraz zawodzą kolejno leczenie dietetyczne i zwiększenie aktywności fizycznej oraz metody farmakologiczne. Z lewatywy powinno się korzystać po konsultacji z pielęgniarką lub lekarzem. Nie zalecamy wykonywania lewatywy we własnym zakresie gdyż precyzyjne wykonanie zabiegu jest trudne od strony manualnej. Z tej przyczyny samodzielnie wykonana lewatywa może być nieskuteczna lub powodować urazy. Zabieg lewatywy jest bezbolesny, choć może być krępujący. Dlatego pielęgniarka przeprowadzająca lewatywę dokładnie tłumaczy pacjentowi przebieg enemy i spodziewane efekty. Przeprowadzenie zabiegu w domu znacznie poprawia komfort pacjenta.

W pierwszej kolejności należy uświadomić pacjentom aby samodzielnie, lekkomyślnie nie ordynowali lewatyw. Może to doprowadzić do ukrycia objawów poważnej choroby oraz opóźnienia rozpoznania i leczenia niekiedy zmniejszając szansę na wyleczenie. Zatwardzenie może być np. wynikiem zmiany stylu życia albo np. objawem choroby nowotworowej. Zaparcia nie powinno się lekceważyć i zaczerpnąć porady lekarza szczególnie jeśli towarzyszą mu inne objawy np. gorączka, utrata masy ciała lub krwi, smoliste stolce. 

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do lewatywy jest krwawienie lub podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego. Lewatywa może nie być wskazana u pacjentów z ostrymi stanami chorób w obrębie jamy brzusznej.

Wykonanie lewatywy jest wskazane w celu usunięcia resztek pokarmowych i mas kałowych przed zabiegami chirurgicznymi lub badaniami diagnostycznymi (np. badania obrazowe). W wielu przypadkach położne zalecają zrobienie lewatywy przed porodem, ma to na celu poprawę komfortu pacjentki i nie jest obligatoryjne. Lewatywa może służyć do podawania leków. Np. pacjentom mającym problemy z połykaniem, przy braku możliwości podania zastrzyku można podać lek w formie wlewki doodbytniczej. Doodbytnicze formulacje farmaceutyczne (czopki, wlewki) działają bardzo skutecznie ze względu na dobre ukrwienie końcowego odcinka jelita grubego. Najpopularniejszym wskazaniem do lewatywy jest leczenie zaparć w sytuacji gdy inne metody terapeutyczne okazały się nieskuteczne. W tym przypadku zadaniem lewatywy jest rozmiękczenie zalegających mas kałowych i pobudzenie ruchów robaczkowych jelit w celu uzyskania wypróżnienia.

Po lewatywie może pojawić się niewielkie krwawienie. Wynika to z silnego unaczynienia końcowego odcinka jelita grubego. Podczas lewatywy może dojść do pęknięcia hemoroidów (żylaki odbytu) wówczas utrata krwi może być większa i konieczna może okazać się niezwłoczna konsultacja z lekarzem. Lewatywa powinna być wykonywana doraźnie, żeby nie spowodować spowolnienia perystaltyki jelit.

Samodzielne robienie wlewów doodbytniczych nie jest wskazane. Zasadność wykonania tego zabiegu warto jest w pierwszej kolejności skonsultować z pielęgniarką lub lekarzem. Stosowanie lewatywy na własną rękę, w ramach samoleczenia może opóźnić rozpoznanie choroby i/lub doprowadzić do powikłań. Samodzielna manipulacja gruszką czy zestawem do lewatywy jest trudna – podanie może być nieskuteczne lub spowodować uraz lub zakażenie. Rozpoznanie i wydobycie kamieni kałowych na własną rękę jest bardzo trudne. 

Ponadto samodzielne stosowanie do lewatywy płynów o niepewnym składzie i działaniu może spowodować między innymi: podrażnienie chemiczne lub termiczne, podrażnienie nerwów powodujące nudności i wymioty lub zapaść, perforację, krwawienie, zaburzenia elektrolitowe i odwodnienie.

Irygację jelita grubego wykonuje się również u osób z kolostomią (tzw. sztuczny odbyt, chirurgiczne wyłonienie światła jelita na brzuchu). Lewatywa w tej grupie pacjentów ma zastosowanie nie tylko do usuwania zaparć. Regularna irygacja jelita grubego przez kolostomię może poprawić komfort życia stomików zapobiegając:

• niekontrolowanym lub nieregularnym wypróżnieniom,
• wypadaniu stomii,
• powstawaniu przepukliny.

Powtarzalne stosowanie lewatywy nie jest wskazane u pacjentów oddających stolec w sposób naturalny gdyż osłabia ruchy robaczkowe (perystaltykę jelit). Zanik ruchów robaczkowych spowalnia pasaż jelitowy i nasila problemy z fizjologicznym oddawaniem stolca. Z kolei u stomików takie zjawisko może być pożądane – wówczas mogą oni wypróżniać się w sposób kontrolowany – tzn. tylko lewatywie.Tym sposobem osoby z kolostomią mogą ograniczyć lub wyeliminować nie tylko problem nieregularnych wypróżnień, ale również krępujące niekontrolowane wypróżnienia. Wykluczenie zaparć w grupie pacjentów z kolostomią zapobiega też wypadaniu stomii i zmniejsza ryzyko przepukliny – po prostu eliminuje nacisk mas kałowych. 

Zanim stomik zacznie samodzielnie wykonywać lewatywy powinien skonsultować się z pielęgniarką stomijną i lekarzem oraz zostać przeszkolonym. O ile lekarz nie zaleci inaczej nie powinno się wykonywać lewatywy stomii w niżej wymienionych przypadkach.

• Nie robimy lewatywy przetoki wyłonionej na jelicie cienkim – ileostomia.
• Nie wykonujemy enemy jeżeli kolostomia została wytworzona w związku z nieswoistymi zapaleniami jelit – np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) lub choroba Leśniowskiego-Crohna.
• Płukanie stomii nie jest wskazane jeżeli wystąpiło już wypadanie stomii albo przepuklina wokół niej. Wzrost ciśnienia podczas zabiegu mógłby nasilić powyższe powikłania.

Mieszkańcy Trójmiasta mogą skorzystać z pomocy Pogotowia Pielęgniarskiego w wykonaniu lewatywy podczas wizyty domowej. Nasze pielęgniarki środowiskowe mają duże doświadczenie kliniczne, doskonałe przygotowanie merytoryczne i są pełne empatii.   

Wykonanie wlewu doodbytniczego w domu pacjenta znacznie poprawia jego komfort. We własnym mieszkaniu pacjent czuje się pewniej i swobodniej nie jest przytłoczony otoczeniem placówki medycznej. Korzystanie z domowej lewatywy zmniejsza dyskomfort fizyczny, który mógłby powstać w związku z podróżowaniem do przychodni lub szpitala. W warunkach domowych łatwiej jest również zadbać o intymność chorego.