Kofeina zawarta w kawie, herbacie i innych napojach upośledza wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Żelazo (Fe) jest głównym składnikiem hemoglobiny budującej erytrocyty (czerwone krwinki). Spadek stężenia hemoglobiny/czerwonych krwinek obniża zdolność krwi do transportowania tlenu i nazywany jest anemią (niedokrwistość), objawiającą się ogólnym przemęczeniem i spadkiem wydolności. Niedobór żelaza jest jednym z najczęściej spotykanych niedoborów mikroelementów wśród ludzi. Z drugiej strony polifenole zawarte w kawie i herbacie mają wiele właściwości prozdrowotnych. Witamina C stymuluje wchłanianie żelaza.
Żelazo w organizmie człowieka
Niedobór żelaza powoduje anemię – czyli spadek stężenia hemoglobiny i czerwonych krwinek obniżając zdolność krwi do transportowania tlenu. Niedokrwistość objawia się poprzez ogólne osłabienie – spadek wydolności fizycznej i psychicznej. Anemii może towarzyszyć duszność, bóle i zawroty głowy, bladość skóry i błon śluzowych. W skrajnych przypadkach anemia zagraża życiu.
Ciało dorosłego człowieka zawiera około 3,5 g żelaza. Czerwone krwinki i zgromadzona w nich hemoglobina służąca do transportowania tlenu w organizmie skupia w sobie aż 60% całej puli żelaza. 10% żelaza zawarte jest w mioglobinie budującej mięśnie. Zapasowe żelazo przechowywane jest w białkach – ferrytyna i hemosyderyna występujących głównie w wątrobie. W krajach rozwiniętych organizmy mężczyzn mają zgromadzone 0,5 – 1 g żelaza w “zapasie”. Średnia wielkość rezerwuaru żelaza u kobiet w tej populacji wynosi 0,15 g, a 20 – 30% kobiet nie ma żadnej rezerwy Fe.
Żelazo zgromadzone w organizmie tracone jest w bardzo niewielkich ilościach. Do głównych przyczyn utraty żelaza zaliczamy krwawienie. Poza menstruacją, kobiety dodatkowo tracą żelazo podczas ciąży i karmienia piersią.
Źródła żelaza w diecie
Pod względem dietetycznym wyróżniamy dwa źródła żelaza – hemowe (pochodzenia zwierzęcego) i niehemowe. Żelazo hemowe (z mięsa) charakteryzuje się lepszą biodostępnością. Żelazo niehemowe występuje w produktach roślinnych (np. nasiona roślin strączkowych), które powinny stanowić co najmniej połowę naszej diety wg. Piramidy Zdrowego Żywienia.
Wpływ kawy i herbaty na wchłanianie żelaza niehemowego z posiłku
Picie napojów zawierających kofeinę do i po posiłku zmniejsza wchłanianie żelaza niehemowego nawet o 90%. Kofeina spożyta na godzinę przed posiłkiem nie wpływa na absorpcję żelaza z pokarmu. Herbata charakteryzuje się wysoką zawartością związków fenolowych, które dodatkowo redukują przyswajanie żelaza. Napary z ziół (np. mięta, werbena), czerwone wino, kakao, również mogą zawierać duże ilości polifenoli hamujących absorpcję żelaza z przewodu pokarmowego. Z drugiej strony roślinne polifenole mają właściwości przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe i zwalczają wolne rodniki. Reasumując picie kawy oraz herbaty jest zdrowe, jednak nie należy spożywać tych napojów do i bezpośrednio po posiłku.
Picie kawy podczas karmienia piersią
Po wypiciu kawy, coli, napoju energetycznego itp. zawarta w nim kofeina przenika do mleka karmiącej matki. Przypuszcza się, że kofeina może obniżać poziom żelaza w mleku matki powodując anemię i obniżać tempo przybierania na wadze przez niemowlę. Ponadto zauważono, że kofeina u niemowląt może negatywnie wpływać na jakość snu, powodować nadmierne napięcie mięśniowe i drżenia. Brakuje jednak szczegółowych, miarodajnych badań w zakresie wpływu spożycia kofeiny przez karmiące matki na niemowlęta.
Witamina C i inne substancje stymulujące wchłanianie żelaza
Witamina C (kwas askorbinowy) jest najsilniejszym wzmacniaczem absorpcji żelaza z przewodu pokarmowego. Uważa się, że obecność witaminy C w posiłku zwiększa rozpuszczalność żelaza w jelitach przez co ułatwia jego wchłanianie. Wykazano, że kwas askorbinowy może znosić hamujący efekt spożycia herbaty na wchłanianie żelaza. Badania wykazują się, że peptydy bogate w cysteinę wspomagają absorpcję żelaza niehemowego.
Podsumowanie
Żelazo jest niezbędnym mikroelementem, który daje nam siłę. Niedobór żelaza powoduje osłabienie i jest częstszy u kobiet niż u mężczyzn. Picie kawy i herbaty do posiłku upośledza a Witamina C stymuluje wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Kawa, herbata, napary z ziół zawierają wiele związków o właściwościach prozdrowotnych. Nie należy jednak spożywać ich do posiłku gdyż kofeina i polifenole tworzą z żelazem nierozpuszczalne związki uniemożliwiając adsorpcję Fe. Dlatego picie kawy również po posiłku hamuje wchłanianie żelaza.
