Kaniula dożylna (wenflon) to urządzenie przeznaczone do dożylnego podawania kroplówek lub przetaczania krwi. Wenflon składa się z korpusu wyposażonego w zawór iniekcyjny oraz rurki/ cewnika. Korpus wenflonu mocowany jest na skórze pacjenta (do niego podłączane są kroplówki) a cewnik umieszczany jest w żyle. Kaniule dożylne stosowane są od wielu lat, dowiodły że są skuteczne i bezpieczne. Mechaniczna usterka wenflonu np. oddzielenie rurki od korpusu może doprowadzić do poważnych powikłań – np. zator, martwica żyły. Odspojenie cewnika od wenflonu zdarza się niezwykle rzadko. Lokalizacja i ekstrakcja rurki, która po odłączeniu się od korpusu wenflonu uległa przemieszczeniu z miejsca wkłucia mogą być trudne. Prawidłowe użytkowanie wenflonu zmniejsza ryzyko odłączenia cewnika od kaniuli.
Inspekcja wenflonu przed użyciem
Wenflony to urządzenia jednorazowego użytku, przeznaczone są do obsługi przez personel medyczny. Dostarczane są jako sterylne, nietoksyczne i niepirogenne. Przed użyciem wenflonu należy wnikliwie ocenić integralność opakowania jednostkowego oraz sam wenflon, wszelkie odstępstwa od normy dyskwalifikują wenflon do stosowania. Po otwarciu sterylnego opakowania należy natychmiast zużyć kaniulę. Pojedyncze wenflony dostarczane są w delikatnych papierowo-foliowych blistrach albo w twardych plastikowych pudełkach w kształcie tuby. Nie wolno stosować kaniul, dla których upłynęła data przydatności do użycia.
Wizualna ocena wenflonu nie pozwala zweryfikować np. czy urządzenie jest jałowe albo czy zastosowane tworzywa (np. poliuretan, polipropylen, polietylen, stal nierdzewna czy teflon) mają odpowiednie właściwości.
Budowa wenflonu
Wenflon składa się z korpusu, który z jednej strony zakończony jest zaworem iniekcyjnym a z drugiej cewnikiem. Większość wenflonów wyposażona jest w skrzydełka, które wystają po bokach korpusu, wzdłuż długiej osi urządzenia, ułatwiają one mocowanie wenflonu na skórze. W opakowaniu wenflon nabity jest na mandryn/ igłę ze stali nierdzewnej, której ostre zakończenie wystaje kilka milimetrów ponad czubek cewnika z tworzywa sztucznego. Przeciwległy koniec mandrynu zazwyczaj zaślepiony jest korkiem, który po założeniu wkłucia służy do zakręcenia zaworu w wenflonie. Mandryn umożliwia założenie wenflonu. Podczas kaniulacji mandryn służy: do przebicia skóry, punkcji żyły i zapewnia prowadzenie dla giętkiego cewnika. Niektóre kaniule wyposażone są w pasek umożliwiający lokalizację rurki w badaniu RTG. Mandryn ma 3-4 cm długości dlatego, coraz częściej producenci wyposażają go w opcję safe, która uniemożliwia zakłucie zużytą igłą. W niektórych wenflonach opcja safe uniemożliwia również ponowne wsunięcie mandrynu do cewnika. Najpopularniejsze wenflony zaopatrzone są w dwa zawory iniekcyjne, z których jeden zaopatrzony jest w gwint luer lock, do którego przykręca się aparat do przetaczania płynów, tzw. port górny (bez gwintu, z kolorową zatyczką) służy do podawania leków bezpośrednio ze strzykawki.
Kaniulacja naczyń obwodowych – zakładanie wenflonu
Proces zakładania wenflonu oraz przeznaczenie poszczególnych jego elementów najlepiej jest prześledzić na filmie. W skrócie – po założeniu stazy nakłuwamy żyłę pod ostrym kątem a kiedy w komorze kaniuli pojawi się krew jednocześnie wysuwamy mandryn i wsuwamy cewnik żylny. Uciskając naczynie palcem blokujemy wypływ krwi z wenflonu i sprawdzamy drożność kaniuli przepłukując ją 0,9% NaCl ze strzykawki. Zawór zamykamy korkiem luer lock albo podłączamy do niego kroplówkę. Wkłucie zabezpieczamy plastrem.
Jeżeli interesuje Cię zakładanie wenflonów zapoznaj się z innymi tekstami i filmami na tej stronie np. bezpieczne używanie wenflonu, zakładanie wenflonu i odwiedź kanał Pogotowie Pielęgniarskie na YT.
Czego nie należy robić podczas zakładania wenflonu
Nie należy wyginać, rozciągać wenflonu w opakowaniu ani po jego wyjęciu – może to doprowadzić do pęknięcia cewnika. Podczas zakładania wenflonu można jedynie wycofywać mandryn z wenflonu. Ponowne wsunięcie częściowo lub całkowicie wysuniętej ostrej igły nie jest dozwolone gdyż może spowodować odcięcie cewnika/ rurki, która pozostając w żyle wywoła zator i stan zapalny.
Miejsce wkłucia a trwałość kaniuli dożylnej
Dokonując wyboru miejsca założenia wenflonu preferujemy kończynę górną zaczynając od okolicy dłoni/ przedramienia. Jeżeli nie znajdziemy odpowiedniej żyły w tym obszarze to zakładamy wenflon w zgięciu łokciowym. W ratownictwie, w stanach nagłych wenflon bywa zakładany na szyi. W skrajnych sytuacjach np. u pacjentów paliatywnych, wenflon może zostać założony na kończynie dolnej, jednak należy tego unikać ze względu na utrudniony odpływ krwi z nóg. W geriatrii, onkologii zdarza się zakładać wenflon podskórnie na brzuchu. U niemowląt wenflon zakłada się również na głowie.
Kaniula umieszczona w zgięciu łokciowym narażona jest jest na zginanie (szczególnie u dzieci) dlatego wenflon powinien być wystarczająco trwały aby wytrzymał ciągłe zgianie przez kilka dni.
Odłączenie cewnika od wenflonu
W swojej karierze dwa razy spotkałam się z przypadkiem odłączenia cewnika od wenflonu. Podczas wywiadu jedna pacjentka opowiedziała mi o tym jak od wenflonu założonego na grzbiecie jej dłoni w szpitalu odłączyła się część cewnika, która następnie przemieściła się w okolice łokcia skąd została usunięta operacyjnie. Drugi przypadek ujawniłam osobiście. Wyjmując wenflon po podaniu kroplówki zauważyłam, że cewnik w całości i nie stawiając oporu wysunął się z korpusu wenflonu w taki sposób, że kilka milimetrów rurki wystawało z miejsca wkłucia umożliwiając jego chwycenie i ekstrakcję pęsetą/ peanem. Poniżej prezentuję zdjęcia tego wenflonu.
Przeciekający wenflon
Niejednokrotnie u pacjentów, u których wenflon pozostawał w żyle przez kilka dni (najczęściej w zgięciu) obserwowałam przeciekanie w miejscu połączenia cewnika z korpusem przez co konieczne było usunięcie/ wymiana wenflonu. Zdarzało się również, że po wyjęciu wenflonu z żyły widoczne było pękniecie/ złamanie cewnika, związane z regularnym zginaniem kończyny w miejscu gdzie założony był cewnik. Stosowanie przezroczystych opatrunków na wkłuciach znacznie zwiększa bezpieczeństwo bo pozwala obserwować miejsce wkłucia.
Podsumowanie
Mechaniczne wady wenflonów zdarzają się niezwykle rzadko. Zawsze należy być uważnym żeby nie przeoczyć szczegółów, które mogłyby narazić pacjenta na utratę zdrowia lub życia. Skrzydełka i górny zawór są zbędne w wenflonach, a na dodatek mogą się np. zahaczyć o barierkę łóżka i doprowadzić do wyrwania wkłucia. Wenflon zabezpiecza się plastem a do portu luer lock można dokręcić np. przedłużkę z kranikiem, która ograniczy manipulację przy samym cewniku. Prawidłowe przechowywanie i użytkowanie wenflonu zmniejsza ryzyko odłączenia cewnika od kaniuli. Twarde opakowanie lepiej zabezpiecza kaniulę przed potencjalnym uszkodzeniem podcza przechowywania (np. plecak ratownika medycznego). Przezroczysty plaster ułatwia pielęgnację wkłucia i zmniejsza ryzyko powikłań.
