Sonda pokarmowa (zgłębnik) to wąski, elastyczny dren wykonany z wytrzymałego tworzywa sztucznego, który wprowadzamy do układu pokarmowego przez nos lub jamę ustną pacjenta. Wyróżniamy dwa rodzaje zgłębników – dożołądkowe i dojelitowe. Sonda pokarmowa przeznaczona jest głównie do leczenia żywieniowego, czyli karmienia pacjentów którzy z różnych przyczyn samodzielnie nie przyjmują wystarczajacej ilości pokarmu. Sondowanie wiąże się z pewnym dyskomfortem. W Pogotowiu Pielęgniarskim przeprowadzamy ten zabieg z zastosowaniem znieczulenia miejscowego (lidokaina), które zmniejsza nieprzyjemne dolegliwości. Żel znieczulający dodatkowo nawilża tkanki i ułatwia posuw wężyka. Podczas zakładania sondy zachowujemy dużą delikatność i spokój oraz dopasowujemy szybkość i technikę wprowadzania zgłębnika do reakcji pacjenta.
Przeznaczenie sondy żołądkowej
Sonda żołądkowa znajduje swoje ujście w żołądku, podczas gdy jej początek umocowany jest na twarzy pacjenta. Ten rodzaj zgłębnika używany jest do celów leczniczych jak również w diagnostyce.
Diagnostyczne cele wprowadzenia zagłębnika mogą obejmować:
- pobranie soku żołądkowego – sonda zakończona ssakiem, zasysa wydzielinę żołądka i pozwala na dokładną diagnostykę,
- ocenę skuteczności chirurgicznego leczenia wrzodów żołądka,
- diagnostykę zatruć – w tym przypadku sondowanie występuje zazwyczaj w połączeniu z płukaniem żołądka.
Sonda wykorzystywana jest również w celach leczniczych lub rekonwalescencyjnych. Decyzja o założeniu zagłębnika może zostać podjęta, aby:
- odbarczyć żołądek – zmniejszyć obciążenie żołądka do czasu, aż układ pokarmowy nie zacznie funkcjonować prawidłowo,
- usunąć treść pokarmową,
- zmniejszyć ryzyko wystąpienia nudności, wymiotów lub zachłyśnięcia treścią pokarmową,
- wprowadzić zimną wodę w celu zatrzymania krwawienia,
- wspomóc rekonwalescencję układu pokarmowego.
Najczęstszym powodem zakładania zagłębnika żołądkowego jest niemożność samodzielnego przyjmowania pokarmów, dlatego sonda pokarmowa wykorzystywana jest u osób:
- w ciężkim stanie zdrowia, nieprzytomnych (np. po wypadku),
- cierpiących na jadłowstręt spowodowany chemio- lub radioterapią,
- po zabiegach z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej,
- cierpiących z powodu poparzeń lub urazów twarzoczaszki,
- z zaburzeniami połykania,
- w stanie paliatywnym.
Zastosowanie sondy pokarmowej pozwala dostarczyć zbilansowane pożywienie, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Należy pamiętać, że nawet osoby leżące muszą jeść, aby w organizmie mogły zachodzić niezbędne do życia procesy fizjologiczne.
Sonda żołądkowa – jak się przygotować do zabiegu?
Sonda żołądkowa zakładana jest przez osobę wykwalifikowaną – pielęgniarkę lub lekarza.
Do założenia sondy najlepiej być na czczo – zmniejszy to ryzyko wymiotów i nudności. Sondę zakładamy przez nos (rzadziej przez jamę ustną, np. przy urazach czaszkowo – mózgowych) z wykorzystaniem znieczulenia miejscowego, co maksymalizuje komfort pacjenta. Następnie zagłębnik delikatnie popycha się w dół układu pokarmowego.
W zależności od tego, czy zgłębnik zakładany jest w celach diagnostycznych, leczniczych czy rekonwalescencyjnych, pozostaje w ciele pacjenta przez kilka godzin lub nawet kilka tygodni. Sonda pokarmowa zakładana jest na okres od 2 do 6 tygodni (zgodnie z zaleceniem producenta) i nie wymaga wymiany pomiędzy posiłkami.
Jeśli nie sonda żołądkowa to co?
Alternatywę dla odżywiania przez sondę żołądkową stanowią np: sonda dojelitowa, PEG lub żywienie pozajelitowe. Umieszczenie końcówki zgłębnika w jelicie należy potwierdzić za pomocą bania RTG, dlatego ten zabieg wykonuje się tylko w warunkach ambulatoryjnych. PEG (przezskórna endoskopowa gastrostomia) – odżywcza przetoka żołądkowa- jej wykonanie wymaga interwencji chirurgicznej. Żywienie pozajelitowe polega na dożylnym podawaniu substancji odżywczych w formie odpowiednio zbilansowanych kroplówek – tę formę terapii można prowadzić w domu pacjenta.