Zasadowica (alkaloza) to wzrost pH krwi ponad normę. Najbardziej prozaiczną przyczyną zasadowicy oddechowej jest hiperwentylacja o podłożu psychogennym, ale może ona wynikać również np. z zatrucia lekami, encefalopatii wątrobowej. Przyspieszony oddech ma odkwaszający wpływ na krew – powoduje utratę “kwaśnego” dwutlenku węgla (CO2) i podnosi pH. Zasadowica metaboliczna wynika z utraty jonów wodorowych (H+) a jej najczęstszą przyczyną są przewlekłe wymioty, uszczuplające zapasy żołądkowego kwasu solnego (HCl).
Czym jest alkaloza
Zasadowicę diagnozujemy gdy pH krwi w badaniu gazometrycznym jest wyższe niż 7,45. W obrazie klinicznym pacjentów z zasadowicą oddechową obserwujemy między innymi przyspieszony oddech (tzw. oddech gonionego psa), który występuje również w kwasicy metabolicznej, ale inaczej niż w przypadku alkalozy oddechowej nie jest przyczyną i zarazem objawem zaburzenia a mechanizmem kompensacyjnym organizmu.
Inne symptomy, takie jak te wymienione poniżej mogą występować zarówno w zasadowicy oddechowej jak i metabolicznej:
- Zawroty głowy, zaburzenia koncentracji i świadomości.
- Objawy charakterystyczne dla tężyczki – parestezje (niewłaściwe odczuwanie bodźców), konwulsje (mimowolne skurcze mięśni), palpitacje (uczucie nieprawidłowej pracy serca), drętwienie wokół ust.
Alkaloza może mieć różne przyczyny, a jej charakter może być przewlekły lub częściej ostry.
Zasadowica oddechowa
Alkaloza oddechowa to wzrost pH krwi, który wynika bezpośrednio ze spadku ciśnienia parcjalnego CO2 (hipokapnia) w następstwie hiperwentylacji. Nadmierna wentylacja płuc (zwiększona częstotliwość oddechów) powoduje zwiększone usuwanie CO2 z krwi. Alkaloza rozwija się jeśli spadek stężenia kwaśnego CO2 we krwi nie zostanie wyrównany przez równoczesne zmniejszenie resorpcji zasadowego jonu wodorowęglanowego (HCO3-) przez nerki. Alkaloza oddechowa występuje np. w ciężkim przebiegu chorób: układu sercowo naczyniowego, oddechowego, ośrodkowego układu nerwowego. Zatrucia kwasem salicylowym lub teofiliną prowadzą do pobudzenia ośrodka oddechowego w pniu mózgu wywołując hiperwentylację i zasadowicę oddechową. W warunkach szpitalnych alkalozaa oddechowa najczęściej dotyka pacjentów wentylowanych mechanicznie.
Alkaloza metaboliczna
Zasadowica metaboliczna wynika z utraty kwaśnych jonów wodorowych lub wzrostu poziomu wodorowęglanów. Poniżej wymieniam najczęstsze przyczyny zasadowicy metabolicznej.
- Utrata kwasu solnego z żołądka przez uporczywe wymioty.
- Utrata zjonizowanego potasu i wodoru z moczem np. w związku z chorobami nerek lub przedawkowaniem diuretyków (leki moczopędne). Organizm stara się utrzymać prawidłowy poziom potasu we krwi prowadząc import z komórek w zamian za H+. W ten sposób dochodzi do deficytu H+ we krwi i alkalozy.
Zasadowica wywołuje tężyczkę utajoną
Wzrost pH krwi powoduje, że wolne jony wapnia (Ca2+) wiążą się z białkami osocza zastępując miejsce jonów wodorowych. Prowadzi to do “unieczynnienia” Ca2+ wywołująć zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego i objawy tężyczki utajonej. Reasumując zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej powodują wahania homeostazy wodno-elektrolitowej.