Grzyby są wszędobylskie. Zagrzybiony budynek stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt. Pleśń może powodować alergie układu oddechowego lub kolonizować (grzybica) różne tkanki i organy (np. skóra, płuca, mózg). U ludzi z obniżoną odpornośćią grzybica może być przyczyną sepsy. Zjedzenie pożywienia zawierającego chorobotwórcze przetrwalniki pleśni może wywołać halucynacje, gorączkę, drgawki, martwicę kończyn. Z kolei konsumpcja toksyny wytwarzanej przez grzyby może doprowadzić do ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek i wątroby. Pleśń w mieszkaniu może powodować tzw. syndrom chorego domu – zespół niespecyficznych objawów związanych z przebywaniem w pomieszczeniach z atmosferą niskiej jakości. Rozwojowi pleśni w budynku sprzyja wysoka wilgotność, nieprawidłowa wentylacja, słaba termoizolacja. Grzyb budowlany jest nieestetyczny, a jego metabolity niszczą elementy wykończenia i konstrukcji budynku.
Choroby powodowane przez grzyby i pleśnie
Grzyby i pleśnie mogą powodować alergie, grzybice i najgroźniejsze zatrucia. Są niebezpieczne dla ludzi i zwierząt.
Alergie grzybicze
Do najczęstszych alergii zaliczamy uczulenia górnego i dolnego odcinka dróg oddechowych:
- nieżyt nosa,
- zapalenie zatok,
- alergiczna astma,
- alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna,
- zapalenie płuc z nadwrażliwości.
Grzybica
Innym rodzajem chorób wywoływanych przez grzyby są grzybice (mikozy), które należą do chorób zakaźnych i polegają na kolonizacji np. błon śluzowych (oka, pochwy, płuc), skóry lub innych organów. Najczęściej atakują dermatofity powodujące odczyn zapalny skóry (miejscowe zaczerwienienie, świąd, łuszczenie się skóry). U osób z obniżoną odpornością (np. choroba nowotworowa, stosujących niesteroidowe leki przeciwzapalne), podczas antybiotykoterapii infekcje grzybicze zdarzają się częściej. W skrajnych sytuacjach grzyb może rozwinąć się w organach wewnętrznych – mózg, serce i doprowadzić do śmierci. Grzybica może powodować lub nasilać objawy atopowego zapalenia skóry.
Spożycie toksyn grzybów (mikotoksyny)
Konsumpcja żywności zakażonej pleśnią może zagrażać zdrowiu lub życiu.
Sporysz czyli przetrwalniki pleśni (buławinka czerwona) bytujących między innymi na zbożu mogą wywołać ergotyzm. Wypiek chleba nie neutralizuje toksyn wywołujących ergotyzm. Zatrucie zarodnikami buławinki czerwonej powoduje między innymi: spazmy, nudności i wymioty, biegunkę, halucynacje i psychozę oraz tzw. suchą gangrenę – martwica dystalnych części kończyn (głównie słabiej ukrwionych palców stóp – ergotyna zmniejsza przepływ krwi). W średniowieczu ergotaminę ze sporyszu wykorzystywano w położnictwie do wywoływania porodów i hamowania krwotoków (powoduje skurcze i zwęża naczynia krwionośne). Współcześnie ergotamina bywa stosowana w leczeniu bóli migrenowych i klasterowych.
Aflatoksyny to mikotoksyny wytwarzane przez wszędobylskie grzyby z rodziny Aspergillus np. kropidlak żółty. Związki te oddziałują z nośnikiem informacji genetycznej – DNA powodując mutacje. Wywołują np. nowotwory (działanie rakotwórcze) lub wady wrodzone (działanie teratogenne). Na działanie tych mikotoksyn najbardziej wrażliwe są wątroba i nerki. Niektóre z aflatoksyn mogą przenikać do organizmu również przez skórę. Wydaje się, że dzieci mają mniejszą tolerancję na toksyny niż dorośli.
Reasumując zachowanie wysokich standardów higienicznych i kontroli jakości w magazynach żywności i punktach gastronomicznych jest kluczowe z punktu widzenia zdrowia publicznego. Po przeczytaniu tego artykułu warto jest umyć domową lodówkę szczególnie jeżeli na jej ścianach znajdują się czarne kropki świadczące o obecności pleśni.
Jak poradzić sobie z grzybem w budynku, syndrom chorego domu
Na rynku dostępne są specjalne preparaty przeznaczone do zmywania grzyba ze ścian. W walce z pleśnią skuteczne są też żele do czyszczenia toalet, których skład oparty jest na chlorze. Najważniejsze jest jednak wykrycie i usunięcie przyczyn powstawania pleśni dlatego, że grzyby wytwarzają przetrwalniki, które są odporne na dezynfekcję. Dzięki przetrwalnikom pleśń szybko odrasta w sprzyjających warunkach.
Grzyb najchętniej rośnie w pomieszczeniach słabo wentylowanych i o podwyższonej wilgotności. Czasami grzyb rozwija się na ścianach za meblami, które utrudniają cyrkulację powietrza i w rogach pomieszczeń. Na rozwój pleśni narażone są też przemarzające (np. nie ocieplone) elementy budynku. Zima to pora roku, która sprzyja rozwojowi pleśni w pomieszczeniach – rzadziej wietrzymy – nagromadzona wilgoć i brak wystarczającej cyrkulacji powietrza oraz chłodne ściany stwarzają idealne warunki do rozwoju grzybów. Warto zwrócić uwagę, że ciepło to rodzaj promieniowania, którego źródłem jest energia nagromadzona głównie w ścianach i stropach budynku a nie w powietrzu, które ma niską gęstość. Dlatego podczas wietrzenia tracimy niewiele energii a zyskujemy świeże powietrze. W pomieszczeniach,w których bytuje grzyb może panować nieprzyjemny i trudny do usunięcia zapach, a plamy na ścianach są nieestetyczne. Powstawaniu grzyba najłatwiej jest zapobiec na etapie projektu budynku a później podczas odbioru mieszkania, domu, budynku. Projekt budowlany powinien uwzględnić rozwiązania techniczne wpływające na prawidłową cyrkulację powietrza i odpowiednią wilgotność (izolacja przeciwwilgociowa, ogrzewanie, wentylacja) i brak mostków termicznych (ocieplenie). Z kolei podczas odbioru technicznego można zweryfikować poprawność wykonania projektu i działanie instalacji. W starszych budynkach można wykonać remont – np. zamontować okna z wywietrznikami, zmodernizować ogrzewanie, ocieplić budynek, zamontować wentylację mechaniczną. Zakres prac modernizacyjnych warto jest skonsultować z kierowmikiem budowy lub projektantem.
Obecność pleśni w budynku wynika z wad konstrukcyjnych, wykonawczych lub nieprawidłowego użytkowania (np. zatykanie otworów wentylacyjnych zimą). Grzyb budowlany może powodować zespół dolegliwości zdrowotnych zarówno u ludzi jak i u zwierząt – określanych jako syndrom chorego domu. Warto zaznaczyć, że metabolity wytwarzane przez grzyby mają niszczycielske właściwości również względem materiałów wykończeniowych i konstrukcyjnych budynku. Dlatego warto zadbać o to aby grzyb nie występował w budynku.
Cząsteczki związane z pleśnią w powietrzu
Pleśnie wydzielają wiele lotnych substancji. Aktualnie brakuje badań i norm określających jakie stężenia i jaki czas ekspozycji w pomieszczeniach na substancje pochodzenia grzybiczego jest szkodliwy dla zdrowia. Dlatego ważna jest całkowita eliminacja jakiejkolwiek pleśni w pomieszczeniach mieszkalnych i użytkowych.
Podsumowanie
Grzyb, pleśń w pomieszczeniach mieszkalnych i użytkowych stowni poważne zagrożenia dla zdrowia oraz elementów wykończenia i konstrukcji budynku. Nie ma standardów regulujących limity stężenia związków wytwarzanych przez grzyby w pomieszczeniach dlatego należy przyjąć, że są całkowicie niepożądane. Grzyby wytwarzają przetrwalniki, które umożliwiają przetrwanie gatunku w niekorzystnych warunkach w tym przetrwanie dezynfekcji. Dlatego przed usunięciem samej pleśni należy wyeliminować czynniki, które przyczyniają się do jej rozwoju inaczej grzyb odrośnie z przetrwalników. Rozwojowi pleśni sprzyja słaba wentylacja, wysoka wilgotność i przemarzanie fragmentów budynku. Ograniczenie wietrzenia zimą sprzyja rozwojowi pleśni w domu. Wietrząc mieszkanie zimą warto jest mieć na uwadze, że powietrze ma niską gęstość a więc akumuluje niewiele energii i podczas wietrzenia nie tracimy dużo na ogrzewaniu a unikając wietrzenia lub blokując wentylację możemy stracić zdrowie.
Artykuł powstał we współpracy z nadzorbudowlany.pl
