Cewnikowanie pęcherza moczowego

Cewnikowanie pęcherza umożliwia oddawanie moczu. Cewnik pęcherzowy to jedno, dwu lub trójdrożny dren (budowa cewnika Foleya), który pozwala na opróżnianie pęcherza w sposób przerywany lub ciągły. Cewniki mogą mieć różny wygląd, najpopularniejszy cewnik urologiczny wyposażony jest w balon – cewnik Foley. Cewnik trójdrożny ułatwia płukanie pęcherza i usuwanie np. dużych skrzepów krwi powodujących zatrzymanie moczu. Przerost prostaty jest powszechną przyczyną tamponady pęcherza u mężczyzn po 50 roku życia. Niestety zmiana kształtu gruczołu krokowego może utrudniać zabieg cewnikowania pęcherza moczowego, dlatego wówczas pomocny może być cewnik Tiemann. Pacjenci z założonym cewnikiem powinni dbać o higienę osobistą, nawodnienie i nie opóźniać jego wymiany – rozwijający się biofilm może zapchać cewnik moczowy. Cewnikowanie pęcherza moczowego należy przeprowadzać u osób, które nie mogą samodzielnie, swobodnie oddać moczu. Zakładanie cewnika pęcherzowego do celów opiekuńczych jest niewskazane. Cewnik Foley jest wszechstronnym urządzeniem medycznym przy jego pomocy można nie tylko opróżnić pęcherz, ale również zatamować krwawienie lub indukować poród.

Cewnikowanie pęcherza moczowego najczęściej stosuje się w celu umożliwienia jego opróżnienia u pacjentów, którzy mają problemy z samodzielnym oddawaniem moczu. Cewnikowanie przeprowadza  się również żeby jałowo uzyskać próbkę moczu bezpośrednio z pęcherza. Wykonujemy cewnikowanie kobiet i mężczyzn w warunkach domowych, z zachowaniem standardów ambulatoryjnych. Zabieg polega na wprowadzeniu elastycznej rurki do pęcherza moczowego przez cewkę moczową lub powłoki brzuszne (dren pozwala na swobodny odpływ moczu). Zastosowanie miejscowego znieczulenia i antyseptyku ograniczają odpowiednio dyskomfort i ryzyko zakażenia towarzyszące zabiegowi. W zależności od materiału z jakiego wykonany jest cewnik oraz indywidualnych potrzeb pacjenta, wymiany drenu dokonuje się co kilka dni lub nawet co 1 miesiąc (zgodnie z zaleceniem producenta).

Bezwzględnym wskazaniem do założenia cewnika jest zatrzymanie moczu. Pacjent czuje parcie na mocz, które przechodzi w ból jednak nie może samodzielnie opróżnić pęcherza. Do problemów z mikcją (oddawanie moczu) może dochodzić w przebiegu różnych chorób. Zatrzymanie moczu grozi rozwinięciem zakażenia układu moczowego (ZUM) i urosepsą, szczególnie u osób w podeszłym wieku. Przedłużający się zastój moczu może doprowadzić do pęknięcia pęcherza moczowego. Do najczęstszych przyczyn wywołujących zastój moczu należą kamienie nerkowe i przerost prostaty. Czasami  zaparcia mogą  powodować ucisk cewki moczowej utrudniając oddawanie moczu.

Cewnik moczowy zakładany jest  w trakcie zabiegów i operacji, po których występuje ryzyko krwawienia z dróg moczowych.  Często w trakcie zabiegów urologicznych zakładane są specjalne cewniki trójdrożne, których konstrukcja umożliwia sprawne płukanie pęcherza i usunięcie skrzepów krwi z pęcherza. Cewnik może ułatwić np. zagojenie cewki moczowej po operacji.

Cewnikowanie pęcherza przeprowadza się również w celach diagnostycznych – do jałowego pobrania próbki moczu bezpośrednio z pęcherza lub w celu podania kontrastu. Cewnik umożliwia także prowadzenie zbiórki moczu i bilansu płynów.

Cewnikowanie pęcherza moczowego ułatwia opiekę nad pacjentem leżącym:

• zmniejsza ryzyko powstania i ułatwia gojenie ewentualnych odleżyn,
• ułatwia utrzymanie higieny.

Cewnik urologiczny może posłużyć do wypełnienia pęcherza kontrastem lub chemioterapeutykiem. Płukanie pęcherza zimnym roztworem przez cewnik może ograniczyć krwawienie tego organu.

Najczęściej zabieg polega na wprowadzeniu wężyka do pęcherza przez cewkę moczową. Czasami cewnik zakładany jest do pęcherza bezpośrednio przez powłoki brzuszne (tylko w warunkach szpitalnych, możliwa jest jego wymiana w domu). Istnieją jeszcze stomie wydalnicze, których nie będziemy poruszali w tym artykule.

Zakładanie cewnika jest zabiegiem inwazyjnym – może wywołać krwawienie i zakażenie. Żeby ograniczyć nieprzyjemne doznania pacjenta i zminimalizować ryzyko krwawienia i zakażenia stosujemy profesjonalne żele, które nie tylko ułatwiają „poślizg” drenu, ale również zawierają substancję: znieczulającą (lignokaina) i bakteriobójczą (chlorheksydyna). Wprawne założenie cewnika potrafi znacząco ograniczyć dyskomfort pacjenta.

Cewnikowanie rozpoczyna się od umycia i dezynfekcji okolic krocza. Następnie jałowy cewnik pokrywa się sterylnym żelem i wprowadza do pęcherza. Wypadnięciu cewnika zapobiega balon, który po umieszczeniu w pęcherzu wypełnia się jałowym roztworem wodnym (działa jak kotwica). Cewnik może być podłączony do worka lub zatkany korkiem. W pierwszym przypadku mocz grawitacyjnie spływa na bieżąco do worka, w drugim pacjent musi co jakiś czas udać się do toalety i opróżnić pęcherz.

Założenie cewnika jest mniej skomplikowane u kobiet ponieważ mają krótką cewkę moczową. U mężczyzn cewka jest wydłużona o długość prącia, dodatkowo przechodzi obok prostaty, która może zwężać jej światło. Czasami założenie cewnika u mężczyzny z przerostem prostaty wymaga wprawy.

Decyzję odnośnie rozmiaru i materiału, z jakiego wykonany jest cewnik najlepiej skonsultować lub całkowicie powierzyć pielęgniarce, która będzie go zakładała. Cewniki występują w rozmiarach, co 2 zaczynając od CH 06 do CH 24. W przypadku osób dorosłych najczęściej zakładane są cewniki w rozmiarze od CH 14 do CH18. Zazwyczaj staramy się wybierać takie cewniki, które zgodnie z kartą charakterystyki mogą być wymienianie jak najrzadziej (tzn. silikonowe). W praktyce okazuje się czasem, że niektórzy pacjenci nie tolerują cewników silikonowych i korzystają z drenów lateksowych.

Należy zadbać o prawidłowe ułożenie worka i nie zaginanie drenu- tak żeby mocz mógł swobodnie spływać pod wpływem grawitacji. Trzeba również regularnie opróżniać worek i szczególnie dbać o higienę krocza. W indywidualnych przypadkach zaleca się płukanie cewnika pozwala to przedłużyć jego żywotność.

Zacewnikowani pacjenci powinni dużo pić. Rozcieńczony mocz nie będzie zapychał cewnika a naturalny przepływ będzie go płukać z ewentualnych zanieczyszczeń. Czasami możliwość kontrolowania ilości oddawanego moczu (diurezy) w związku z założeniem cewnika unaocznia opiekunom osób starszych jak mało piją ich podopieczni. Prawidłowe nawodnienie osób w podeszłym wieku, szczególnie z demencją drogą pokarmową może stanowić nie lada wyzwanie. Wówczas pomocne mogą okazać się kroplówki.

Nie należy przekraczać maksymalnego czasu wymiany cewnika, który został określony przez producenta konkretnego urządzenia. Wydłużenie interwału zwiększa ryzyko zakażenia. Cewniki Foleya wykonane z silikonu można wymieniać rzadziej od lateksowych. Niektóre cewniki są wzbogacone powłoką z jonów metali szlachetnych np. srebra, która zapobiega infekcjom bakteryjnym.

W praktyce niestety cewniki Foleya dość często zaczynają przeciekać lub ulegają zapchaniu i muszą być wymieniane na długo przed maksymalnym interwałem wymiany określonym przez wytwórcę. Czasami pacjentom lepiej służą cewniki lateksowe od pozornie lepszych silikonowych.

Jeżeli szukasz pielęgniarki, która zacewnikuje mężczyznę to dobrze trafiłeś. Mamy wieloletnie doświadczenie w zakładaniu cewnika Foleya u mężczyzn, chętnie pomożemy każdemu pacjentowi bez względu na płeć. Co ciekawe większość pacjentów, u których zakładany jest cewnik poza szpitalem to mężczyźni. Założenie cewnika moczowego mężczyźnie wymaga większej wprawy niż w przypadku kobiet dlatego, niektóre mniej doświadczone zespoły nie wykonują tego zabiegu.

Cewnikowanie pęcherza może być przeprowadzone podczas porodu. Zabieg ma za zadanie zwiększenie komfortu rodzącej. Dziecko przechodzące przez drogi rodne podczas akcji porodowej może naciskać na pęcherz wymuszając niekontrolowane oddanie moczu. Parcie w trakcie akcji porodowej również może się przyczynić do krępującego posikania.  Z tego samego powodu rodzącym oferowana jest lewatywa.

Cewnik Foleya może również posłużyć do mechanicznego indukowania akcji porodowej. W tym celu jest on wsuwany powyżej górnego ujścia szyjki macicy, a napełnienie balonu rozszerza szyjkę i przyspiesza poród.