Cewnikowanie pęcherza to zabieg umieszczenia cienkiej rurki w cewce moczowej, aby pozbyć się zalegającego moczu, który z różnych powodów nie może zostać samoczynnie wydalony. Zatrzymanie moczu częściej wystękuje u mężczyzn i jest związane z przerostem prostaty. Powszechnie stosowanym cewnikiem urologicznym jest cewnik Foleya. Jak zakłada się cewnik, czy jego wprowadzanie boli oraz jak długo może być założony?
Zatrzymanie moczu
Najczęstszym wskazaniem do cewnikowania pęcherza jest zatrzymanie moczu (zalegnie powyżej 100 ml). Może ono występować na skutek wielu dolegliwości i zazwyczaj polega na uciskaniu ścian cewki moczowej, przez co przepływ zostaje zablokowany (niedrożność cewki moczowej). Schorzeniami powodującymi zwężenie cewki mogą być np.: urazy, kamica moczowa, nowotwór, infekcja, przerost prostaty, krwawienie, zaparcie.
Zatrzymanie moczu może być również niezależne od cewki moczowej i wystąpić w konsekwencji chorób lub urazów rdzenia kręgowego lub głowy. W wyniku osłabienia mięśni pęcherza moczowego, po porodzie naturalnym lub po urazie miednicy.
Przerost prostaty – najczęstsza przyczyna cewnikowania u mężczyzn
Prostata, inaczej nazywana sterczem lub gruczołem krokowym, jest częścią męskiego układu płciowego i produkuje wydzielinę odżywiającą plemniki w nasieniu. Starzejąc się, męski organizm wydziela mniej testosteronu, który odpowiada za prawidłowe działanie prostaty. Rozregulowanie gospodarki hormonalnej może prowadzić do rozrostu tkanek stercza, który występuje u co drugiego mężczyzny po 55. roku życia. W tym momencie warto podkreślić, że każdy mężczyzna ma prostatę, ale nie u każdego z nich jest ona przerośnięta.
Przez środek prostaty przebiega cewka moczowa, a sam gruczoł znajduje się pod pęcherzem moczowym. Przerost prostaty często prowadzi do ucisku na cewkę moczową i problemów z oddawaniem moczu. Pojawia się częstomocz, oddawanie moczu trwa dłużej i trudniej je zainicjować, a strumień moczu jest znacznie słabszy. W przypadku całkowitego zatrzymania moczu, oprócz leczenia farmakologicznego, konieczne jest niezwłoczne zacewnikowanie pęcherza moczowego, aby zapewnić ujście moczu. Prawdopodobieństwo zatrzymana moczu rośnie z wiekiem i dotyczy 30% mężczyzn po 80 roku życia.
Zakażenie układu moczowego
Zakażenie układu moczowego i stan zapalny mogą prowadzić do pogorszenia drożności cewki moczowej. Jeśli w badaniu USG stwierdzi się, że produkcja moczu jest większa niż jego wydalanie, oprócz stosowanych leków należy tymczasowo założyć cewnik.
W przypadku niektórych infekcji dróg moczowych, zatrzymanie moczu może być pierwszym objawem zakażenia. Retencja moczu może wystąpić jeszcze przed pojawieniem się gorączki i innych dolegliwości. Zastój moczu w organizmie może przyczynić się do rozwoju infekcji. Dlatego w przypadku niemożności oddania moczu należy niezwłocznie zgłosić się do pielęgniarki lub lekarza.
Płukanie pęcherza moczowego
Płukanie pęcherza moczowego stosuje się w przypadku krwawienia. W ten sposób zapobiega się gromadzeniu skrzepów, które mogą prowadzić do tamponady pęcherza. Przepłukuje się go solą fizjologiczną. Płukanie wykonuje się przy użyciu specjalnych, trójkanałowych cewników (tzw. cewnik trójdrożny), które umożliwiają jednoczesne wprowadzanie płynu płuczącego i odbieranie nieczystości. Płukanie pęcherza za pomocą klasycznego cewnika dwudrożnego jest mało wydajne i niewskazane.
Czy zakładanie cewnika urologicznego boli?
Wielu pacjentów zastanawia się, czy zakładanie cewnika boli. Cewnik przed wprowadzeniem pokrywa się żelem znieczulającym, który zapewnia też właściwości poślizgowe. Prawidłowo przeprowadzony zabieg nie powinien zatem powodować uciążliwego bólu, ale może pojawić się uczucie dyskomfortu, niewielkie krwawienie (zabieg inwazyjny). Może ono nasilać się w przypadku przerostu i nowotworów prostaty, które stanowią mechaniczną przeszkodę podczas wprowadzania cewnika. Z powodu znacznie dłuższego przewodu moczowego u mężczyzn, dolegliwości mogą być u nich silniejsze niż w przypadku kobiet.
Jak zakłada się cewnik Foleya?
Pierwszym krokiem podczas cewnikowania pęcherz jest odkażenie ujścia cewki moczowej płynem bez alkoholu. Następnie za pomocą strzykawki do cewki moczowej wprowadza się żel o właściwościach poślizgowych, z zawartością znieczulającej lignokainy i środka bakteriobójczego. Kolejnym etapem jest wprowadzenie cewnika przez cewkę moczową do pęcherza. Do cewnika szczelnie podłączamy zbiornik na mocz lub korek.
Istnieje wiele rodzajów cewników pęcherzowych. Charakterystyczny i popularny jest cewnik Foleya, na którego końcu znajduje się balon. W środku pęcherza moczowego balon wypełnia się gliceryną lub solą fizjologiczną. Zapewnia on stabilność cewnika i zapobiega jego wysunięciu (kotwica). Płyn uszczelniający wprowadza się osobnym, specjalnie przeznaczonym do tego kanałem.
Jak usuwa się cewnik moczowy?
Jak usuwa się cewnik bezpiecznie i bez ryzyka uszkodzenia cewki moczowej? W pierwszej kolejności należy usunąć płyn uszczelniający z balonu. Odbywa się to za pomocą specjalnego zaworu. Następnie delikatnie wysuwa się go. Nie wolno usuwać cewnika samodzielnie, gdyż grozi to uszkodzeniem cewki moczowej.
Wymiana worka na mocz
Należy regularnie go opróżniać, ale w profilaktyce zakażeń bardzo istotna jest również systematyczna wymiana worka na mocz, najlepiej tak często, jak zaleca to producent. W tym celu należy przyłożyć jałowy kompres w miejscu połączenia cewnika z drenem worka i zacisnąć światło. Po rozłączeniu, należy zdezynfekować jego końcówkę i podłączyć nowy zestaw do odprowadzania moczu. Po założeniu nowego worka należy sprawdzić, czy wszystkie połączenia są szczelne. Każdy worek na mocz powinien być umieszczony poniżej poziomu pęcherza moczowego chorego. Stosowanie worka umożliwia prowadzenie bilansu płynów.
Jak długo może być założony cewnik?
Cewnik jest ciałem obcym w ludzkim organizmie, dlatego w przypadku konieczności dłuższego cewnikowania pęcherza, należy go regularnie wymieniać w celu uniknięcia rozwoju infekcji, odleżyn. Częstotliwość wymiany jest dobieramy indywidualnie i zależy ona od ogólnej higieny pacjenta, reakcji organizmu na cewnik. Najczęściej spotykany, cewnik lateksowy, może być używany maksymalnie przez 14 dni, cewniki silikonowe mogą pozostawać w pęcherzu do 4 tygodni.
Cewnikowanie pęcherza moczowego w domu
Cewnik Foleya można założyć w domu pacjenta – jest to bardziej komfortowe dla chorego. Zabieg należy przeprowadzić z zachowaniem zasad aseptyki. Wprowadzenie cewnika może wymagać wprawy szczególnie u mężczyzn z przerostem prostaty. Dlatego zadanie to warto jest powierzyć doświadczonej pielęgniarce. Jeżeli szukasz możliwości zacewnikowania pacjenta w Trójmieście to polecam cewnikowanie pęcherza Gdańsk.
