Kac, delirka, delirium tremens, biała gorączka, majaczenie alkoholowe, zatrucie alkoholowe to nazwy alkoholowego zespołu odstawiennego/abstynencyjnego. Psychofizyczne objawy zatrucia pojawiają się po zmniejszeniu dawki spożywanego alkoholu (etanolu) a ich nasilenie zależy od czasu stosowania używki. Najłagodniejszą postacią zatrucia alkoholem jest kac po jednorazowym nadużyciu etanolu. Przewlekłe nadużywanie etanolu prowadzi do nadmiernego wyciszenia układu nerwowego, wówczas zmniejszenie dawki alkoholu wywołuje silne pobudzenie i ciężke objawy zatrucia alkoholowego – delirium. Dodatkowo alkoholizm prowadzi do rozwoju/ nasilenia innych zaburzeń psychicznych oraz trwałego uszczerbku na zdrowiu fizycznym w postaci np. nadciśnienia, marskości wątroby, zapalenia trzustki.
Zatrucie alkoholowe
Obraz kliniczny zatrucia alkoholowego jest bardzo różnorodny – zależy np. od wieku, indywidualnych predyspozycji, aktualnego stanu zdrowia, ilości i rodzaju spożytego alkoholu. Nasilenie objawów zespołu abstynencyjnego jest tym większe im dłuższy był czas jego nadużywania. Znaczenie ma również sposób stosowania alkoholu w przeszłości. Używanie i nadużywanie alkoholu jest głęboko zakorzenione w naszej kulturze. Dlatego zatrucie alkoholowe jest jednym z najpopularniejszych zatruć.
Kac
W przypadku osób, które jednorazowo nadużyły alkoholu zespół abstynencyjny nazywany jest kacem. Zazwyczaj ma on lekki lub umiarkowany przebieg i ustępuje samoistnie po około 24 godzinach. Najpopularniejsze objawy „zwykłego kaca” to zmęczenie, rozdrażnienie, ból głowy i wymioty. Kac najczęściej pojawia się, kiedy ustępuje stan upojenia alkoholowego, euforii spowodowanej przez psychoaktywne właściwości alkoholu. Większość objawów kaca związana jest z metabolizmem alkoholu, dlatego jego objawy znikają relatywnie szybko. Krótkofalowe nadużycie alkoholu prowadzi między innymi do akumulacji toksycznego aldehydu, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i niedocukrzenia. W wątrobie etanol jest szybko metabolizowany do aldehydu octowego, który z kolei powoli przekształcany jest w kwas octowy. Ocet może być użyty, jako surowiec energetyczny, w procesie utleniania jest rozkładany do dwutlenku węgla i wody.
W domenie publicznej funkcjonuje wiele domowych sposobów na kaca. W aptekach dostępne są suplementy na kaca. Jednak najskuteczniejszym sposobem walki z zatruciem alkoholowym prawdopodobnie jest kroplówka na kaca, której nie można np. zwymiotować.
Delirka – ciężka postać alkoholowego zespołu abstynencyjnego
Delirka, biała gorączka, majaczenie alkoholowe to synonimy delirium tremens, czyli zespołu abstynencyjnego wywołanego przez długotrwałe nadużywanie alkoholu. Alkohol jest substancją psychoaktywną, wykazuje właściwości sedatywne – działa uspokajająco. Etanol wpływa wyciszająco na aktywność autonomicznego układu nerwowego, który unerwia narządy wewnętrzne i jest niezależny od woli. W organizmie etanol naśladuje neuroprzekaźnik – kwas gamma-aminomasłowy (GABA), który hamuje pobudzenie. Nagły spadek stężenia środka uspokajającego w postaci etanolu powoduje drastyczną zmianę w postaci gwałtownego wzrostu pobudzenia wegetatywnych funkcji układu nerwowego. Dlatego pacjenci, którzy nadużywali alkoholu przez długi czas doznają znacznie cięższych powikłań od „zwykłego kaca”. Objawy majaczenia alkoholowego najczęściej pojawiają się po 2 – 3 dniach od zaprzestania picia i mogą się utrzymywać przez około 7 do 10 dni. Pacjenci cierpiący na zespół zależności alkoholowej, którzy przerwali ciąg najczęściej cierpią na bezsenność, niepokój. W cięższych przypadkach mogą wystąpić u nich zaburzenia świadomości – urojenia, iluzje, omamy. Najcięższą postacią białej gorączki jest majaczenie drżenne – uogólnione napady drgawek (potocznie padaczka alkoholowa), które stanowią stan bezpośredniego zagrożenia życia. Podczas majaczenia alkoholowego nasileniu mogą ulegać objawy depresyjne i myśli samobójcze.
Objawy zatrucia alkoholowego
Poniżej przedstawiam różne objawy, które powoduje nadużywanie i zatrucie alkoholem. Ilościowe i jakościowe nasilenie objawów zależy od tolerancji na etanol. Ogólna zasada mówi, że im dłuższy był ciąg alkoholowy tym większe prawdopodobieństwo burzliwej delirki. Zwiększone ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań występuje u wieloletnich alkoholików z chorobami współistniejącymi i epizodami delirki w przeszłości.
- Nudności, wymioty, rozwolnienie.
- Osłabienie koncentracji, apatia, rozdrażnienie, reakcje nieadekwatne, nadpobudliwość, agresja.
- Ból głowy lub mięśni.
- Przyśpieszona akcja serca (tachykardia), nadciśnienie tętnicze, zaburzenia glikemii.
- Wzmożona potliwość, naprzemienne uderzenia gorąca i zimna, gorączka.
- Zwiększona męczliwość, duszność.
- Bezsenność, zaburzenia rytmu okołodobowego.
- Niepokój, lęk.
- Światło-, dźwiękowstręt.
- Zaburzenia świadomości, iluzje, omamy, urojenia.
- Drżenie mięśni, uogólniony napad toniczno-kloniczny.
Odtrucie alkoholowe – kroplówka na kaca
Najczęściej podczas odtrucia alkoholowego podawane są kroplówki, które szybko przywracają równowagę wodno-elektrolitową. Sód, potas, magnez i wapń – wspomagają prawidłową pracę serca i mięśni oraz pomagają w utrzymaniu wody w ustroju. Dożylnie uzupełniane są również witaminy (np. tiamina czyli witamina B1) i podawane są leki przeciwwymiotne, hamujące produkcję kwasu solnego i uspokajające. Pacjenci mogą otrzymać również leki wspomagające funkcje wątroby (np. ornityna). Dokładny skład farmakoterapii dostosowywany jest do potrzeb pacjenta i jego postępów w powrocie do normalności. W warunkach domowych powinno się unikać niekontrolowanego stosowania benzodiazepin ze względu na ryzyko rozwoju uzależnienia krzyżowego. Czasami pacjenci doświadczający kaca wspomagają się standardowymi wlewami witaminowymi.
Zatrucie alkoholowe a zdrowie fizyczne
Alkohol i jego metabolizm działają szkodliwie na wszystkie tkanki w organizmie. Wymienię tylko niektóre schorzenia powodowane przez alkohol. Alkoholizm jest czynnikiem ryzyka marskości wątroby, zapalenia trzustki i wrzodów żołądka. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi również do rozwoju cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, neuropatii a nawet epilepsji. Prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań rośnie wraz z ilością spożywanego alkoholu.
Metabolizm alkoholu prowadzi do śmierci komórek wątroby odpowiedzialnych za ten proces. Wątroba potrafi się regenerować, ale ten proces nie jest doskonały. Podczas odbudowy w wątrobie tworzą się blizny, przez które organ ten traci sprężystość co z kolei pogarsza jego ukrwienie. Każda kolejna “runda” naprawcza może prowadzić do niedokrwienia zrazików i fragmentów wątroby. W konsekwencji ciągłych uszkodzeń i procesów naprawczych dochodzi do marskości wątroby.
Alkohol podrażnia śluzówkę żołądka, powodując przekrwienie i stan zapalny manifestujące się zgagą i bólem. Przewlekłe stosowanie alkoholu prowadzi do powstawania nadżerek, które następnie przekształcają się w trudno gojące wrzody żołądka. Choroba wrzodowa utrudnia odżywianie.
Alkoholizm jest przyczyną ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki. Etanol blokuje odpływ enzymów trawiennych, które powoli trawią samą trzustkę wywołując jej stan zapalny.
Powtarzające się ataki toniczno-kloniczne, mogą doprowadzić do utrwalenia się epilepsji wtórnej. Podobnie wszelkie urazy głowy, które zdarzają się osobom pod wpływem alkoholu mogą spowodować padaczkę pourazową.
Zatrucie alkoholowe a zdrowie psychiczne
Alkohol jest silnie uzależniającą substancją psychoaktywną. Etanol wywołuje euforię, działa uspokajająco. Dlatego niektórzy sięgają po szklankę w trudnych sytuacjach. „Zapijanie smutków” nie pomoże w rozwiązaniu problemów, ale może doprowadzić do uzależnienia. Psychotropowe właściwości alkoholu mogą nasilać symptomy istniejących zaburzeń psychicznych lub doprowadzić do rozwinięcia się nowych. Alkohol jest toksyczny dla układu nerwowego, jego wieloletnie nadużywanie może prowadzić do powstania fizycznych uszkodzeń tkanek mózgu i związanych z tym chorób psychicznych.
Znaczny odsetek chorych na zespół zależności alkoholowej (ZZA) cierpi z powodu współistniejących zaburzeń psychicznych. Uzależnienie od alkoholu w większości dotyczy mężczyzn, jednak obserwujemy rosnącą grupę kobiet borykających się z problemem alkoholowym.
Depresja alkoholowa
Możemy wyróżnić alkoholową depresję pierwotną i wtórną. Częstsza jest depresja wtórna tzn. ta wywołana przez alkohol. Depresja alkoholowa polega na trwałym obniżeniu nastroju w połączeniu z nadmiernym spożywaniem alkoholu.
Depresja alkoholowa Zespół Wernickego-Korsakowa (WKS)
Encefalopatia Wernickiego i zespół amnestyczny Korsakowa to dwie oddzielne jednostki chorobowe, które mogą wystąpić jednocześnie w następstwie wieloletniego nadużywania alkoholu. Bezpośrednią przyczyną tych schorzeń są uszkodzenia struktury mózgu ze względu na niedobór witaminy B1 i niedożywienie spowodowane przez długofalowe spożywanie alkoholu. Zespół Wernickiego-Korsakowa jest chorobą neuropsychiatryczną gdyż daje różnorodne objawy neurologiczne i psychiatryczne.
Inne zaburzenia psychiczne związane z alkoholizmem
- Paranoja alkoholowa (zespół Otella).
- Zespoły otępienne.
- Halucynoza alkoholowa.
- Zaburzenia osobowości i zachowania.
