Kategoria: alkoholizm

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Osoby uzależnione lub  nadużywające alkoholu często negują ten fakt. Nawet szukając pomocy medycznej starają się przedstawić swój stan inaczej niż jest w rzeczywistości. Z naszej obserwacji wynika, że nawet 80% pacjentów dzwoniących po kroplówkę witaminową de facto szuka kroplówki na kaca lub odtrucia alkoholowego. Często w czasie wywiadu, szczególnie gdy pacjent nieco pokrętnie referuje swój stan i objawy nabieramy podejrzeń, na temat faktycznych przyczyn złego samopoczucia. Niejednokrotnie pacjenci udają zaskoczonych pozytywnym wynikiem badania alkomatem. Dlaczego alkoholicy próbują naiwnie oszukać medyków i czy może to mieć negatywny wpływ na ich stan zdrowia?

Kto szuka kroplówki dla alkoholika?

Alkoholicy manipulują, starają się otaczać empatycznymi osobami (współuzależnieni), które wykorzystują do tego żeby mogli spożywać alkohol. Niejednokrotnie wykorzystują przyjaciół i rodzinę (np. uzależnieni rodzice żądają “pomocy” od swoich dzieci) aby to oni szukali dla nich pomocy medycznej. Dlatego faktyczny stan pacjenta, ujawniony podczas badania potrafi się istotnie różnić od informacji przedstawionych drogą telefoniczną. Np. osoba zgłaszająca podaje się za koleżankę pani, która ma dużo stresu i od kilku dni bardzo źle się czuje, nic nie je i nie przyjmuje płynów dlatego może potrzebować kroplówki witaminowej. Na miejscu okazuje się, że pacjentka ma wodobrzusze, nadciśnienie (>200 mmHg) i cukrzycę (>500 mg/dl) i przyznaje, że cierpi na marskość wątroby w związku z nadużywaniem alkoholu. Niejednokrotnie alkoholicy jako objawy podają różne zaburzenia układu pokarmowego i związane z tym trudności w przyjmowaniu płynów. 

Kto potrzebuje kroplówki witaminowej?

Prawdopodobnie najczęściej stosowaną w zastrzykach witaminą jest B12, jej podaż nie wymaga jednak dożylnego przetaczania płynów (kroplówka). Najmniej inwazyjnym a zarazem najszybszym sposobem podania witaminy B12 jest zastrzyk domięśniowy. Jednocześnie zastrzyki z B12 przeznaczone są dla osób których organizmy nie potrafią wchłaniać tego zwiazku z pożywienia. Kroplówki podajemy przede wszystkim pacjentom z zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej lub kwasowo-zasadowej. Zatem zdrowe i prawidłowo odżywiające się osoby w większości nie potrzebują kroplówek witaminowych. Z kolei niedożywienie, oraz zaburzenia wodno-elektrolitowe powszechnie występują u osób nadużywających alkoholu, dlatego to alkoholicy najczęściej szukają kroplówek witaminowych (np. z tiaminą).

Kroplówka witaminowa czy odtrucie alkoholowe?

Wlew witaminowy, kroplówka na kaca lub odtrucie alkoholowe to tak naprawdę zwroty stosowane w celu znalezienia pożądanej kroplówki. Wlewy dożylne mogą mieć różny lub podobny skład. Kroplówka witaminowa z reguły zawiera niemal wszystko czego potrzebuje alkoholik – wodę, elektrolity, wodorowęglan i witaminy. Podczas kroplówki na kaca czy odtrucia alkoholowego przydatne bywają również leki przeciwwymiotne lub nasenne. Jednak te drugie alkoholicy z reguły nabywają w tzw. receprtomatach. Trudno jest samodzielnie podłączyć sobie kroplówkę, dlatego alkoholicy chętnie posługują się frazą kroplówka witaminowa żeby ukryć swój faktyczny stan.

Czy ukrywanie stanu zdrowia może mieć negatywne konsekwencje?

Alkoholik ukrywający wodobrzusze może się narazić na powiększenie obrzęku w obrębie jamy brzusznej, który może doprowadzić do ucisku płuc i trudności w oddychaniu. U alkoholików może dochodzić do uszkodzenia mózgu w wyniku gwałtownego wyrównania poziomu elektrolitów, na szpitalnych oddziałach ratunkowych z reguły bez zbędnej zwłoki wyrównuje się poziom sodu. Reasumując celowe wprowadzenie w błąd na temat faktycznego stanu zdrowia może mieć fatalne skutki.   

Podsumowanie

Zdrowe i prawidłowo odżywiające się osoby najczęściej nie potrzebują kroplówek witaminowych. Pierwotnie kroplówkami witaminowymi zainteresowani byli głównie sportowcy i osoby dbające o zdrowie, jednak wlewy witaminowe nie poprawiły ich wydajności. Aktualnie kroplówek witaminowych najczęściej poszukują osoby nadużywające alkoholu, gdyż ich skład jest w dużej mierze dopasowany do potrzeb alkoholików i pozwala im nie ujawniać się z nałogiem. 

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Osłonka mielinowa to zewnętrzna warstwa włókien nerwowych. Zapewnia ona ochronę mechaniczną i izolację elektryczną niezbędną dla sprawnego przekazywania informacji w układzie nerwowym. U osób nawykowo zażywających alkohol może dochodzić do przewlekłych zaburzeń elektrolitowych i bezobjawowego/ utajonego zaniku osłonki mielinowej. Niedożywienie (syndrom ponownego odżywienia), rozległe oparzenia, przeszczep wątroby również korelują z osmotyczną demielinizacją neuronów. Demielinizacja powoduje, że neurony stają się wrażliwe na szok osmotyczny wynikający z gwałtownych zmian poziomu elektrolitów oraz składników odżywczych. 

Osłonka mielinowa neuronów

Mielina to glikolipid (połączenie cukru z tłuszczem) wytwarzany przez komórki sąsiadujące z neuronami. Osłonka mielinowa występuje na aksonach (długich ogonach – tzw. włókno nerwowe) komórek nerwowych i ma budowę modułową. Impuls elektryczny przeskakuje pomiędzy segmentami przenosząc informację z ciała komórki nerwowej poprzez tasiemcowaty akson działający jak przewód elektryczny do kolejnego neuronu albo komórki efektorowej np. mięśnia. Mielina jest kluczowa dla prawidłowego przewodzenia sygnałów nerwowych w aksonach komórek nerwowych zarówno w centralnym układzie nerwowym (funkcje poznawcze) jak i obwodowym układzie nerwowym (poruszanie mięśniami i kończynami).

Zespół demielinizacji osmotycznej

Pierwszy przypadek encefalopatii (uszkodzenie mózgu) polegającej na mielinolizie neuronów opisano w 1959 r, jednak do dzisiaj nie znamy dokładnego mechanizmu odpowiedzialnego za to zjawisko. Zespół demielinizacji osmotycznej zaobserwowano u alkoholików, osób niedożywionych, z zaburzeniami elektrolitowymi czy po przeszczepach wątroby. Sama demielinizacja w większości przypadków najprawdopodobniej przebiega bezobjawowo, ale może czynić neurony wrażliwymi na zmiany ciśnienia osmotycznego wynikającego z poziomu elektrolitów i składników odżywczych we krwi. Badania laboratoryjne na psach wykazały, że gwałtowna korekcja sztucznie indukowanej hiponatremi (niski poziom sodu) roztworem hipertonicznym (o wysokim stężeniu NaCl) wywołuje mielinolizę. Dlatego przypuszcza się, że osmotyczna mielinoliza jest zespołem jatrogennym (spowodowanym przez działania medyczne) wynikającym bezpośrednio ze zbyt szybkiego wyrównania hiponatremi za pomocą stężonych (hipertonicznych) roztworów sodu (sód jest regulatorem ciśnienia osmotycznego). Podczas takiego zabiegu może dochodzić do szoku osmotycznego polegającego na “wyssaniu” wody z neuronów w kierunku wysokiego stężenia sodu w osoczu. Demielinizacja może być adaptacją, która rozwija się w stanie przewlekłej hiponatremii żeby ułatwić organizmowi regulację ciśnienia osmotycznego. Zwrócono uwagę, że przypadki mielinolizy zaczęły się częściej pojawiać w sekcjach zwłok po tym jak spopularyzowano terapię dożylną.  

Alkoholizm a osmotyczny zespół demielinizacyjny

Około 40% przypadków osmotycznego zespołu demielinizacyjnego koreluje z zespołem zależności alkoholowej. Sugeruje to, że alkohol może “rozpuszczać” mielinę obnażając aksony. Nie jest jasne w jaki dokładnie sposób alkoholizm przyczynia się do demielinizacji mózgu. Obecnie dyskutowane są różne hipotezy. Dla patogenezy znaczenie może mieć alkoholowa marskość wątroby, zaburzenia gospodarki sodowej (hiponatremia) i potasowej (hipokaliemia), niedożywienie, zaburzenia gospodarki hormonalnej wazopresyny, przewlekłe wymioty. Wyżej wymienione po prostu wynikają z nadużywania alkoholu i współistnieją u alkoholików. Alkoholowa mielinoliza może być wypadkową kilku nakładających się mechanizmów wynikających z ogólnego wyniszczenia organizmu przez uzależnienie od etanolu. U 30% pacjentów z osmotyczną mielinolizą mózgu rozpoznano również zespół Wernickego-Korsakowa wynikający bezpośrednio z niedoboru tiaminy, który znajduje swoje podłoże w alkoholizmie i towarzyszącym mu niedożywieniu.

Syndrom ponownego odżywienia

W syndromie ponownego odżywienia również mamy do czynienia z gwałtownym wzrostem osmolarności osocza. Nagle we krwi pojawiają się nie tylko higroskopijne elektrolity, ale również aminokwasy i cukry, które mogą spowodować szok osmotyczny polegający na gwałtownym wypływie wody z cytoplazmy (roztwór wewnątrz żywej komórki) do krwioobiegu. Gwałtowne pozbawienie komórek wody może spowodować ich śmierć. 

Encefalopatia osmotyczna

Mielinoliza środkowa mostu objawia się zazwyczaj po około 5 dniach od gwałtownego wyrównania poziomu sodu. Główne objawy to:

  • zaburzenia mowy (dyzartria),
  • zaburzenia połykania (dysfagia),
  • porażenie czterokończynowe (quadriplegia),
  • odruch Babińskiego.

Leczenie osmotycznego zespołu demielinizacyjnego

Brakuje badań klinicznych, które wskazywałby jak postępować z pacjentami, u których rozpoznano mielinolizę. Doświadzenia przeprowadzone na zwierzętach sugerują, że inozytol może redukować mielinolizę. Zauważono, że obniżenie poziomu substancji mielino-toksycznych poprzez plazmaferezę albo immunoterapię może promować re-mielinizację. 

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Witaminy to niezbędne do życia składniki odżywcze. Tiamina czyli witamina B1 jest pierwszą odkrytą witaminą. Tiamina zaangażowana jest przede wszystkim w wytwarzanie energii chemicznej z pożywienia. Niedobór witaminy B1 powoduje ogólne osłabienie i jest szczególnie szkodliwy dla mózgu i serca. Błędy dietetyczne, operacje bariatryczne, nadmierna konsumpcja alkoholu mogą wywołać niedobór tiaminy. Nadmiar tiaminy w diecie z reguły nie jest szkodliwy.

Niedobór tiaminy

Brak witaminy B1 prowadzi do zahamowania oddychania komórkowego – organizm przestaje wytwarzać energię chemiczną niezbędną do podtrzymania funkcji życiowych. Manifestując się w pierwszej kolejności zaburzeniami w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz niewydolnością krążenia.

Wszyscy pacjenci z zaburzeniami odżywiania są zagrożeni niedoborem tiaminy niezależnie od rodzaju choroby. Głównym czynnikiem ryzyka niedoboru witaminy B1 jest alkoholizm, etanol upośledza wchłanianie tiaminy z przewodu pokarmowego. Ponadto bazową/ jedyną substancją odżywczą osób uzależnionych od alkoholu najczęściej jest sam alkohol (ile kalorii ma alkohol?), który nie dostarcza żadnych witamin. Z deficytem tiaminy związane są również:

  • operacje bariatryczne lub inne operacje w obrębie przewodu pokarmowego (upośledzone wchłanianie),
  • chroniczne wymioty (np. po operacji bariatrycznej lub w pierwszym trymestrze ciąży), 
  • niedożywienie lub dieta oparta na wysoko przetworzonych składnikach,
  • cukrzyca,
  • niewydolność nerek,
  • stosowanie niektórych leków np. furosemid (diuretyk – substancja moczopędna),
  • zespół ponownego odżywienia.

Obniżony poziom tiaminy we krwi stwierdzono u pacjentów:

  • w stanie krytycznym np. we wstrząsie septycznym,
  • z poparzeniami,
  • chorych na raka,
  • po operacjach (w trakcie rekonwalescencji). Tiamina stymuluje leczenie ran gdyż jest to proces wysoce energochłonny.

Klasyczne postacie kliniczne niedoboru tiaminy (awitaminoza) to zespół Wernickego-Korsakowa charakterystyczny dla alkoholików lub choroba beri beri występująca u osób skrajnie niedożywionych. Obydwie jednostki chorobowe mają ciężki i przewlekły charakter.

Zespół Wernickego-Korsakowa 

Syndrom Wernickego-Korsakowa (WKS) stanowi pakiet ciężkich objawów neurologicznych. WKS to tak naprawdę dwie z reguły współistniejące choroby – encefalopatia Wernickiego i syndrom Korsakowa. Bezpośrednią przyczyną objawów neurologicznych jest niedobór witaminy B1, który wynika z nadużywania alkoholu. 

Encefalopatię Wernickiego charakteryzuje conajmniej zaburzona koordynacja ruchowa (ataksja) lub/i oczopląs lub/i zaburzenia świadomości. Tym objawom mogą towarzyszyć również drgawki (delirium tremens), parestezje (niewłaściwe odczuwanie bodźców skórnych – np. pieczenie, kłucie, palenie, mrowienie), drażliwość, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe manifestujące się poprzez nudności i wymioty, senność i zaburzenia świadomości.

Syndrom (psychoza, zespół amnestyczny) Korsakowa charakteryzuje się demencją polegającą na ciężkiej utracie pamięci krótkotrwałej kompensowanej przez konfabulacje. Dodatkowo mogą występować wahania nastroju i dezorientacja w czasie i przestrzeni.

Choroba Beriberi

Beriberi różnicujemy na 3 podtypy – mokry, suchy i piorunujący. W odmianie suchej występują głównie polineuropatie i porażenie kończyn. Postać mokra i piorunująca związane są głównie z niewydolnością krążenia (niewydolność serca, hipotensja, obrzęki, przyspieszony rytm serca i oddech), a różnią się nasileniem objawów. Wszystkie odmiany cechują się utratą masy ciała. Zespół Wernickego-Korsakowa może być klasyfikowany jako sucha odmiana beriberi.

Leczenie tiaminą 

Tiamina stosowana jest w leczeniu chorób wywołanych jej niedoborem. Witamina B1 jest lekiem z wyboru podczas odtrucia alkoholowego i profilaktycznym składnikiem kroplówki witaminowej podawanej na kaca. Włączając terapię witaminą B1 należy się liczyć z ryzykiem wystąpienia syndromu ponownego odżywiania, który objawia się gwałtownym spadkiem poziomu elektrolitów (magnez, potas, fosforan) w osoczu w związku z gwałtownym „wyssaniem” ich do wnętrza komórek restartujących produkcję ATP. 

Źródła witaminy B1

Bogatym źródłem tiaminy jest mięso, 100 g wieprzowiny dostarcza aż 1 mg tej witaminy. Najwięcej tiaminy znajdziemy w wątrobie, gdzie zachodzi najwięcej reakcji biochemicznych. Witamina B1 występuje też w zewnętrznych warstwach nasion zbóż, z którymi wiąże się jej odkrycie i wyodrębnienie kategorii witaminy. Polski biochemik Kazimierz Funk zaobserwował korelację pomiędzy występowaniem zapalenia wielonerwowego a dietą opartą na łuskanych, rafinowanych nasionach u ptaków. Polak następnie wyizolował tiaminę z otrębów i zapoczątkował poszukiwania innych witamin.

Tiamina jest termolabilna, zbyt długie gotowanie powoduje jej rozpad. Surowe mięso ryb i owoców morza zawiera tiaminazę – enzym rozkładający tiaminę. Białe pieczywo jest pozbawione witaminy B1 ze względu na zastosowanie oczyszczonej mąki i wysokiej temperatury wypieku. W wielu krajach dodaje się tiaminę do białego pieczywa żeby zapobiec awitaminozie. 

Zapotrzebowanie na tiaminę

Dobowe zapotrzebowanie na tiaminę waha się w zakresie od 1,1 do 1,2 mg na dobę odpowiednio dla dorosłych kobiet i mężczyzn. Ciężarne potrzebują 1,4 mg witaminy B1 na dobę. 

Właściwości biochemiczne tiaminy

Tiamina jest kofaktorem enzymów zaangażowanych w wytwarzanie uniwersalnego biochemicznego nośnika energii ATP w procesach glikolizy i cyklu Krebsa. ATP jest „paliwem” niezbędnym do życia ludzkich komórek. 

Deplecja tiaminy hamuje przekształcanie kwasu pirogronowego w acetylokoenzym A blokując w ten sposób oddychanie komórkowe pomiędzy glikolizą (wytwarzanie energii z glukozy ) a cyklem Krebsa. Nagromadzony pirogronian przekształcany jest w mleczan, który wywołuje kwasicę metaboliczną z dużą luką anionową. 

Deficyt witaminy B1 hamuje również wytwarzanie energii z białek i tłuszczów czy samego alkoholu na poziomie cyklu Krebsa (cykl kwasów trójkarboksylowych, TCA).

Reasumując awitaminoza tiaminy prowadzi do zahamowania oddychania komórkowego. Organizm bez witaminy B1 nie jest w stanie wytwarzać ATP, niezbędnego do podtrzymania funkcji życiowych komórek. W efekcie najpierw pojawiają zaburzenia w pracy bardziej „żarłocznych” organów i układów np. układ nerwowy i serce. Na tym etapie nie wdrożenie leczenia preparatami tiaminy prowadzi do śmierci.

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Alkohol jest prawie dwa razy bardziej kaloryczny niż cukier. Na dodatek alkohol tuczy, bo może zostać przekształcony w trójglicerydy i w tkankę tłuszczową. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi między innymi do otyłości brzusznej. Z kolei brzuch piwosza nie tylko obniża samoocenę, ale przede wszystkim osłabia układ sercowo-naczyniowy. Podniesiony poziom trójglicerydów prowadzi do stłuszczenia narządów wewnętrznych i rozwoju miażdżycy, która predysponuje do udaru mózgu, zawału serca. Reasumując alkohol to nie “puste kalorie” i należy go uwzględnić w bilansie kalorycznym. Żeby uzmysłowić sobie jak bardzo kaloryczny jest etanol wystarczy zwrócić uwagę, że wykorzystuje się go np. jako paliwo do samochodów (E85).

Ile kalorii zawiera zawiera alkohol

Etanol to nie “puste” kalorie, ten alkohol charakteryzuje się gęstością mniejszą od wody, ale dostarcza znacznie więcej energii. 1 gram czystego alkoholu to 7 kcal (kilokaloria) podczas gdy woda nie zawiera ich wcale. 1 gram cukru lub białka dostarcza 4 kcal. Bardziej kaloryczny od alkoholu jest tłuszcz, który zawiera 9 kcal/g. Kieliszek wódki (40 ml) to ekwiwalent około 100 kcal, kufel piwa (500 ml) zawiera około 220 kcal. Alkohol w diecie może wywołać nadwyżkę kaloryczną – przyrost tkanki tłuszczowej i masy ciała.

Metabolizm etanolu – dlaczego tyjemy od alkoholu

Etanol, który przedostanie się z przewodu pokarmowego do krwioobiegu jest metabolizowany przez enzymy wątrobowe. Etanol jest utleniany (spalany) stopniowo, najpierw powstaje aldehyd octowy, z którego następnie wytwarzany jest ocet, ostatnim etapem jest rozłożenie kwasu octowego na wodę i dwutlenek węgla. Utlenianiu towarzyszy wytwarzanie energii chemicznej, którą mogą wykorzystać komórki (oddychanie komórkowe). Jednocześnie kwas octowy może kondensować z koenzymem A (CoA) prowadząc do powstania acylokoenzymu A (acylo-CoA) będącego prekursorem do syntezy kwasów tłuszczowych. 

Jeżeli w organizmie występuje nadwyżka kaloryczna/ energetyczna to spożycie alkoholu powoduje lipogenezę czyli przekształcanie kwasów tłuszczowych w trójglicerydy i tkankę tłuszczową. Wówczas dochodzi do stłuszczenia organów wewnętrznych (np. stłuszczenie wątroby), odkładania blaszki miażdżycowej i otyłości brzusznej.

Wzrost masy ciała wynika z nadywżki kalorycznej, niezależnie od tego jakie jest źródło kalorii. Należy jednak zwrócić uwagę, że alkohol jest bogatym źródłem kalorii (tylko tłuszcz jest bogatszym nośnikiem energii). Istotne jest również to, że w przeciwieństwie do np. cukru organizm nie ma możliwości magazynowania alkoholu. Dlatego po konsumpcji alkohol jest natychmiast “spalany” a ewentualna, wytworzona nadwyżka energii stymuluje produkcję tkanki tłuszczowej (jedynym sposobem na poradzenie sobie z nadwyżką energii z alkoholu jest zamiana jej w tłuszcz). Spożycie alkoholu nie wywołuje uczucia sytości, wręcz przeciwnie uważa się że alkohol stymuluje apetyt. 

Wpływ alkoholu na zdrowie

Etanol jest substancją psychoaktywną o silnych właściwościach uzależniających. Niewielkie ilości alkoholu mogą działać uspokajająco i poprawiać nastrój, jednak jego nadużywanie prowadzi do rozwoju tolerancji i pogorszenia samopoczucia. Od strony psychicznej osoby uzależnione od alkoholu borykają się z bezsennością, zaburzeniami lękowymi, a w skrajnych sytuacjach może wystąpić delirium. Alkoholicy częściej zapadają na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, kwasicę, marskość wątroby, zapalenie trzustki itd. Nadmierna konsumpcja alkoholu powoduje również zatrucie alkoholowe i kaca.Wykazano, że uzależnienie od alkoholu prowadzi do spadku poziomu testosteronu wśród mężczyzn i wzrostu jego poziomu u kobiet. Konsumpcja alkoholu wywiera negatywny wpływ na biosyntezę białek w organizmie. Leczenie alkoholizmu wymaga interdyscyplinarnego podejścia, jest długotrwałe i kosztowne.

Podsumowanie

Alkohol jest bogatym źródłem energii, której nadmiar magazynowany jest w trójglicerydach będących składnikiem tkanki tłuszczowej. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi do wielu poważnych chorób. 

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Podstawowym narzędziem w leczeniu alkoholizmu jest psychoterapia, czasami jej skuteczność można zwiększyć stosując jednocześnie metody farmakologicznie. W Polsce dostępnych jest kilka substancji wspomagających abstynencję, najpopularniejsza jest tzw. wszywka alkoholowa. Alkohol silnie uzależnia i jest powszechnie dostępny oraz obecny w kulturze europejskiej. Dlatego samodzielne wyleczenie z alkoholizmu jest bardzo trudne. Terapia to długi proces, podczas którego mogą zdarzać się wzloty i upadki. Dlatego nieustannie trwają poszukiwania nowych leków, terapii wspomagających abstynencję. W czasopiśmie JAMA Psychiatry ukazał się artykuł wskazujący, że psylocybina zawarta w tzw. grzybach halucynogennych (grzyby psylocybinowe) może wspomagać abstynencję u pacjentów w trakcie psychoterapii. Alkoholizm powoduje wiele kosztów ekonomicznych i społecznych, dlatego potrzebne jest skuteczne leczenie.

Uzależnienie od alkoholu

Spożycie alkoholu w Polsce jest wysokie i rośnie. W roku 1993 statystyczny polak spożył 6,5 litra czystego spirytusu. Od 2007 spożywamy w Polsce ponad 22 litry wódki (40%) rocznie na głowę czyli około 2 litrów miesięcznie. W 2016 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oszacowała, że z powodu uzależnienia od alkoholu rocznie umiera około 3 milionów ludzi (2,3 mln mężczyzn i 0,7 mln kobiet). Stosowanie alkoholu jest również główną przyczyną zgonów i inwalidztwa wśród osób w wieku młodocianym (15 – 21 lat).

Uzależnienie od alkoholu rozwija się powoli i dyskretnie. Początkowo nawet przez wiele lat osoba narażona na uzależnienie nie zdaje sobie sprawy, że np. spożywa alkohol żeby poprawić swoje samopoczucie (np. uspokoić się). W drugiej fazie rozwoju uzależnienia stopniowo rozwija się tolerancja na alkohol – trzeba wypić więcej aby osiągnąć ten sam efekt. Osoba uzależniona zaczyna tracić kontrolę nad ilością spożywanych trunków i zaczyna się ukrywać z alkoholem. W trzeciej fazie uzależnienia osoby trzecie zaczynają zauważać problem (np. zaniedbywanie obowiązków) – i ilość spożywanego alkoholu wymyka się spod kontroli. Ostania faza alkoholizmu nazywana jest przewlekłą – osoba staje się zależna od alkoholu, który towarzyszy jej w każdy mmomencie życia. Wszystkie aspekty życia (np. relacje, praca) schodzą na drugi plan. Rozwija się uzależnienie fizyczne – próba odstawienia alkoholu może spowodować delirium tremens. Żeby przestać pić osoba uzależniona zastępuje alkohol lekami nasennymi narażając się na uzależnienie krzyżowe. Alkohol czyni spustoszenie w organizmie, wywołuje choroby somatyczne np.: marskość wątroby, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, żylaki przełyku, zapalenie trzustki, polineuropatię obwodową.

Skutki alkoholizmu

Alkohol niszczy zdrowie psychiczne i fizyczne osoby uzależnionej. Niestety wpływa też negatywnie na emocje rodziny i przyjaciół chorego. Uzależnienie ma destrukcyjny wpływ na zdrowie i rozwój psychiczny dzieci alkoholików. Alkohol zaburza też dalsze relacje społeczne. Nie bez znaczenia pozostają następstwa ekonomiczne alkoholizmu – np. koszty leczenia związane z wypadkami, które wydarzyły się pod wpływem alkoholu, koszty leczenia samego uzależnienia. Alkohol wpływa też na skłonność do popełniania przestępstw, powoduje problemy finansowe i spadek wydajności w pracy.

Farmakologiczne leczenie alkoholizmu

Alkoholizm rozwija się powoli i tak samo się leczy. Uzależnienie zostaje w człowieku do końca życia. Podczas terapii alkoholik uczy się kontroli nad alkoholem. Psychoterapia nie jest w stanie dać wszystkich narzędzi do walki z uzależnieniem od razu. Nie da się przewidzieć i przećwiczyć wszystkiego co może mieć miejsce w przyszłości, dlatego podczas terapii mogą się zdarzać nawroty picia.

Czasami psychoterapia alkoholika może zostać uzupełniona o metody farmakologiczne. Optymalnie gdyby leczenie farmakologiczne było konsultowane przez psychoterapeutę i psychiatrę. Leki stosowane są głównie gdy występuje duże ryzyko przerwania abstynencji, nie można ograniczyć ilość spożywanego alkoholu, występują choroby współistniejące (np. depresja), z przyczyn obiektywnych trzeba przerwać psychoterapię. Obecnie w Polsce dostępnych jest kilka leków wspomagających abstynencję. 

  • Najpopularniejszy jest chyba disulfiram czyli lek mający działać odstraszająco gdyż w połączeniu z alkoholem wywołuje dotkliwe zatrucie. Disulfiram najczęściej stosowany jest w formie implantu podskórnego – tzw. wszywka alkoholowa.
  • Naltrekson i Nalmefen to leki wpływające “oczyszczająco” na układ opioidowy, który mógł zostać pobudzony przez alkohol (zobacz: zastrzyk antyalkoholowy).
  • Akamprozat. Jego mechanizm działania nie został dostatecznie poznany, ale wiadomo, że wpływa na układ GABA-ergiczny przez co wywiera “podtrzymujące” uspokajające działanie analogicznie do alkoholu. 

Jak zacząć walkę z uzależnieniem

To zabrzmi banalnie, ale trzeba po prostu przestać pić. Trzeźwienie może nie być przyjemne, objawy zespołu abstynencyjnego można łagodzić za pomocą kroplówki na kaca i odtrucia alkoholowego. Po wytrzeźwieniu należy rozpocząć psychoterapię, która jest jedyną skuteczną metodą leczenia alkoholizmu.  

Grzyby halucynogenne pomagają leczyć alkoholizm? 

W 2022 roku, na łamach JAMA Psychiatry ukazały się wyniki randomizowanej, podwójnie ślepej próby (terapeuta i pacjent nie wiedzą czy otrzymują badany lek czy placebo), które wskazują, że grzyby halucynogenne mogą wspomagać abstynencję. W badaniu wzięły udział 95 osoby obydwu płci w wieku od 25 do 65 lat, cierpiące na zespół zależności alkoholowej. Uczestnicy zostali losowo podzieli na dwie grupy. Grupa badana otrzymała dwie dawki psylocybiny, a grupa kontrolna zażyła lek przeciwzapalny (difenhydramina). Psychoterapia była prowadzona przed, w trakcie (pomiędzy dawkami) i po zastosowaniu farmakoterapii. Eksperyment trwał 8 miesięcy, odsetek dni intensywnego spożywania alkoholu dla grupy stosującej psylocybinę wyniósł 10% a dla grupy kontrolnej 24% wskazując na istotną skuteczność psylocybiny we wspomaganiu abstynencji. Dyskusyjna pozostaje “ślepość próby” gdyż pacjenci, którzy otrzymali grzyby halucynogenne mogli się zorientować, że otrzymują badany lek a nie placebo co mogło zwiększyć ich motywację. W przypadku tego konkretnego eksperymentu tylko połowa uczestników badania udostępniła kompletne dane na temat spożywania alkoholu w trakcie eksperymentu, co znacznie osłabia jego siłę. Reasumując, wyniki tego badania są obiecujące, jednak należy je powtórzyć w większej skali. W badaniu nie stwierdzono silnych działań niepożądanych grzybów halucynogennych. 

Grzyby halucynogenne

Grzyby halucynogenne, magiczne grzyby (ang. magic mushrooms) zawierają psychoaktywną, psychodeliczną psylocybinę. Po zażyciu wywołują zmiany nastroju, zaburzenia percepcji wzrokowej polegające głównie na zniekształceniu kolorów (stają się bardziej żywe) i kształtów, zaburzenia słuchu i dotyku. Nie ma danych wskazujących na uzależniające działanie psylocybiny. W starożytności grzyby halucynogenne były stosowane w obrzędach religijnych. W Polsce posiadanie grzybów halucynogennych zagrożone jest karą pozbawienia wolności do 3 lat. Grzyby halucynogenne są dozwolone w Holandii.

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

W zakres usług Pogotowia Pielęgniarskiego wchodzi również profesjonalny detoks alkoholowy w domu. Działamy na terenie Trójmiasta i świadczymy tam całodobową opiekę medyczną. Odtrucie alkoholowe realizujemy w Gdyni, Gdańsku oraz Sopocie. Nie jest to jedynie pogotowie kacowe, gdyż stawiamy na kompleksowe podejście do pacjenta oraz zwracamy uwagę na jego indywidualne potrzeby i charakter dotykających go schorzeń. Zapewniamy przy tym wsparcie ze strony wysoko wykwalifikowanego i doświadczonego personelu.

Czym jest odtrucie alkoholowe?

Odtrucia alkoholowe przeprowadza się u osób, które nie wykazały umiarkowania w piciu. Detoks alkoholowy może dotyczyć osoby, która długotrwale nadużywa alkoholu. Sprawdzi się także u osoby nieuzależnionej, która jednak w zbyt krótkim czasie wypiła za dużą ilość alkoholu.

Odtrucie ukierunkowane jest na ogólną regenerację oraz umożliwienie normalnego funkcjonowania. Alkohol etylowy jako substancja chemiczna jest bowiem dla ustroju trucizną, której metabolizowaniem zajmuje się wątroba. Kiedy narząd ten zostanie zanadto obciążony dużą ilością alkoholu bądź częstym jego spożywaniem, przestanie sobie radzić z jego przetwarzaniem i neutralizowaniem. W rezultacie dochodzi do zatrucia ustroju alkoholem i wystąpienia objawów, które mogą być dla osoby zatrutej jedynie przykre lub bardzo groźne, w tym – zagrażające życiu. Nadużywanie trunków z czasem może doprowadzić do rozwoju takich chorób jak np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, marskość wątroby czy alkoholowe zapalenie wątroby. Symptomami niewydolności wątroby mogą być m.in. wodobrzusze, żółtaczka, gorączka lub stany podgorączkowe czy obrzęki i neuropatie kończyn. Pacjenci zatruci alkoholem często mają kwasicę metaboliczną.

Podczas odtruwania, zwanego też jako detoks, łagodzone są objawy zespołu abstynencyjnego i/lub kaca, co ułatwi powrót do normalności i stanowi wstęp do wejścia na drogę abstynencji. Po odtruciu osoby uzależnionej zalecamy obowiązkową psychoterapię. W niektórych przypadkach sugerujemy rozważenie wszywki antyalkoholowej.

Odtruwanie poalkoholowe – u każdego inne

Indywidualne podejście do detoksu jest bardzo ważne, gdyż na odtruwanie alkoholowe nie ma jednej recepty i jednego sposobu postępowania. Ludzie różnią się bowiem i tolerancją na alkohol, i sprawnością usuwania go z organizmu. To powoduje, że każdy organizm inaczej będzie reagował na proces jego oczyszczania z alkoholu.

Wspólne dla sytuacji nadużycia alkoholu jest to, że pojawi się kac. U niektórych osób mogą też wystąpić symptomy, które wyraźnie wskażą na poważne zatrucie alkoholem. Mogą to być na przykład gwałtowne lub uporczywe wymioty po alkoholu, padaczka, halucynacje, ale też nasilić się mogą symptomy chorób ogólnych czy systemowych, z którymi zmaga się osoba, która pofolgowała sobie w piciu – np. niewydolność wątroby albo trzustki. Może nasilić się nadciśnienie tętnicze albo może dojść do zaburzeń glikemii, nie tylko kiedy problemem zdrowotnym jest cukrzyca. Z kolei u osób, które nadużywały trunków, ale postanowiły wejść na ścieżkę abstynencji i zdecydowanie podjęły odtrucie alkoholowe, może pojawić się stan delirium. Fachowo stan ten nazywa się delirium tremens i może przebiegać tym gwałtowniej, w im bardziej zdecydowany sposób ktoś dotychczas nadużywający odstawił alkohol bądź ograniczył jego spożycie. W najtrudniejszych przypadkach, kiedy np. dochodzi do obrzęku mózgu konieczne są kroplówki z soli fizjologicznej.

Co na kaca?

Przesada w spożyciu alkoholu może być okazjonalna lub zdarzać się częściej. Przy okazjonalnym i niezbyt ciężkim zatruciu alkoholem etylowym, wystarczy zastosować domowe sposoby na kaca, czyli wstać z łóżka i wziąć prysznic. Do tego należy sporo pić, aby nawodnić organizm, oraz zjeść coś pożywnego – najlepiej kwaśnego, na przykład żurek czy zupę ogórkową. Nigdy nie wolno łagodzić kaca tzw. klinem, czyli wypić niewielką ilość alkoholu. Kroplówki mogą pomóc szczególnie w przerwaniu ciągu alkoholowego przez osoby cierpiące na alkoholizm (zespól zależności alkoholowej, ZZA).

Podaż alkoholu warto ograniczać w każdej sytuacji żeby nie dopuścić kaca lub do uzależnienia.

Co zrobić, żeby nie mieć kaca?

Ponieważ tolerancja na alkohol jest kwestią indywidualną, ponadto trunki mogą mieć różną zawartość alkoholu, dlatego też nie ma określonej uniwersalnej, bezpiecznej dawki, którą można wypić i nie obawiać się wystąpienia kaca.

Gwarantowanym, rekomendowanym sposobem na to, aby nie mieć kaca, który sprawdza się w każdym przypadku, jest abstynencja, ewentualnie picie alkoholu w niewielkich ilościach i najlepiej bez mieszania różnych jego gatunków – dotyczy to drinków, ale i picia konkretnych rodzajów trunków solo lecz jeden po drugim.

Aby kac nie dokuczał, lub nie było potrzebne odtruwanie alkoholowe, podczas zakrapianych imprez należy sięgać pomiędzy porcjami alkoholu po jedzenie i napoje bez tzw. %. Jeśli impreza jest nie tylko zakrapiana, ale i taneczna, częste wychodzenie na parkiet przyspieszy krążenie i metabolizm oraz uchroni przed zbyt szybkim opróżnianiem kieliszka. Kiedy w głowie zaczyna szumieć, jest to moment graniczny i należy wtedy kategorycznie przestać pić alkohol. W przeciwnym razie czeka nas w kolejnym dniu kac, a przy dużej przesadzie z piciem – również detoksykacja alkoholowa.

Jak oczyścić organizm z alkoholu?

Proces usuwania z organizmu alkoholu i jego metabolitów wymaga dużej mobilizacji ze strony organizmu, który będzie do tego potrzebował czasu, witamin, minerałów i wody. Z tego powodu odtrucia poalkoholowe wiążą się z koniecznością dobrego nawodnienia ustroju. Do tego celu optymalnie nadaje się kroplówka na kaca.

Bardzo wygodną opcją są kroplówki z dojazdem, które cieszą się dużą popularnością. Dostępne są także tabletki na odtrucie alkoholowe. Mogą to być leki lub suplementy diety na kaca. Dostarczają dużych ilości witamin i elektrolitów, co przyspiesza detoks, jednak ich stosowanie wymaga dodatkowo dobrego nawadniania organizmu i nie jest tak skuteczne jak kroplówki.

Detoks alkoholowy Gdynia, Gdańsk i Sopot

Detoks może być realizowany w warunkach szpitalnych, jako odwyk alkoholowy lub w domu. Skierowany do leczenia chory trafia do środka terapeutycznego, oczyszcza organizm z alkoholu i nabiera tam sił do dalszych etapów terapii.

Bardzo dobrym rozwiązaniem jest detoks alkoholowy w domu. Staje się on coraz bardziej popularny – z uwagi na szybkość realizacji, wygodę i dyskrecję. Kroplówka z dojazdem jest podawana w domu standardowo, poprzez wenflon. Odpowiednio skomponowany roztwór do wlewu zapewni organizmowi potrzebną mu porcję niezbędnych minerałów i dużą ilość wody. Do kroplówek na kaca mogą być dodawane także leki, np. relanium, które zawiera diazepam – składnik czynny z grupy benzodiazepin.

Relanium a alkohol i kac

Jednym ze wskazań do stosowania relanium jest alkoholowy zespół abstynencyjny, który może pojawić się z różnym nasileniem u osób, które wkroczyły na ścieżkę trzeźwienia. W początkowym okresie zdecydowane odstawienie alkoholu może powodować bezsenność, niepokój, drżenie, pobudzenie i buzowanie emocji. Znajdujący się w relanium diazepam wycisza, dlatego może być stosowany podczas odtruwania poalkoholowego jako środek „zastępczy” dla etanolu. Nie wolno go jednak stosować razem z alkoholem, gdyż alkohol nasila działanie relanium. Zatrucie mieszane organizmu – alkoholem i benzodiazepinami – może zagrażać życiu.

Diazepamu nie należy też stosować długo, gdyż działa uzależniająco, a osoby z uzależnieniami (np. od alkoholu) są na taki wpływ leku szczególnie narażone.

Detoks i odtrucie alkoholowe Gdynia

Uzależnienie od alkoholu niesie za sobą wiele przykrych konsekwencji – w znacznym stopniu przekłada się chociażby na kondycję fizyczną i psychiczną osoby, której dotyczy ten problem. Destrukcyjny wpływ nałogu jest dostrzegalny na wielu płaszczyznach codziennej egzystencji – praca, dom. Niemożność odstawienia używki, a co za tym idzie błędne koło polegające na przyjmowaniu jej kolejnych dawek, stopniowo zaburza pracę całego organizmu i funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie. Pomimo to należy zrobić wszystko, aby przerwać ciąg alkoholowy i poprawić swój stan. Dla wielu osób odtrucie alkoholowe jest szansą na to, aby zacząć od nowa oraz świadomie przejąć kontrolę nad własnym życiem. To fundament ku temu, aby próby zwalczania nałogu zakończyły się sukcesem. Na rynku dostępny jest niejeden „lek na alkoholizm”, lecz należy pamiętać, że choroby tej nie uda się wyleczyć, stosując jedynie terapię farmakologiczną. Leki (np. wszywka alkoholowa) stanowią jedynie wsparcie dla terapii uzależnień, gdyż w leczeniu alkoholizmu kluczowe znaczenie ma psychoterapia, dzięki której osoba chora, oprócz abstynencji, wprowadzi wiele zmian w swój sposób myślenia i zachowania. Osoby uzależnione muszą również uważać na różnego rodzaju niesprawdzone terapie jak np. – zastrzyk antyalkoholowy.