Bezpieczne używanie wenflonu

Wenflon, wigo to potoczne nazwy jednorazowej kaniuli (elastyczna rurka) przeznaczonej do cewnikowania żył obwodowych. Zabieg przeprowadza się w celu uzyskania krótkotrwałego dostępu żylnego między innymi do wielokrotnego podawania płynów (kroplówek), leków przetaczania krwi lub pobierania krwi. Obecnie uważa się, że kaniula która jest drożna może pozostawać w żyle tak długo jak nie powoduje odczynu zapalnego.

Używanie wenflonów

Przed i po każdym użyciu wenflonu należy go przepłukać niewielką ilością płynu np. soli fizjologicznej (0,9% NaCl). W ten sposób sprawdzamy drożność wkłucia i zapobiegamy zwężaniu jego światła przez skrzepy krwi i precypitujące leki. Płucząc wenflon obserwujemy miejsce wkłucia pod kątem ewentualnych przecieków. Zdarza się, że wenflony założone w zgięciu, przegubie (ręka pracuje) łamią się powodując wyciek z miejsca wkłucia. W praktyce wenflony często ulegają zaczopowaniu przed upływem 3-4 dni i muszą być wymienione na nowe.

Założenie wenflonu

Kaniulację przeprowadzamy w miejscach niezmienionych chorobowo. W miarę możliwości do zabiegu wybieramy duże, poste, widoczne żyły a wenflon umieszczamy tak żeby nie przeszkadzał pacjentowi.

Założenie i utrzymanie wkłucia obwodowego może być utrudnione u pacjentów z kruchymi żyłami (np. w związku z chorobą nowotworową). Żyły mogą być ledwo zauważalne u osób otyłych, obrzękniętych i bardzo małych dzieci. Tatuaże zmniejszają widoczność naczyń krwionośnych. Pacjenci odwodnieni lub we wstrząsie mogą mieć zapadnięte żyły, co również utrudnia kaniulację. Uzyskanie dostępu naczyniowego może stanowić wyzwanie u pacjentów pobudzonych i agresywnych. U osób dorosłych staramy się zakładać wkłucia na żyłach powierzchniowych kończyn górnych, w przypadku niemowląt często wybieramy głowę – bo u nich tam naczynia są bardziej widoczne.

Zobacz film, na którym pokazuję jak założyć wenflon na przykładzie kończyny górnej dorosłego mężczyzny (żyła odpromieniowa).   

Pielęgnacja miejsca wkłucia

Mi najwygodniej pracuje się z przezroczystymi opatrunkami, które ułatwiają oględziny miejsca wkłucia i zmniejszają ryzyko odczynu alergicznego. W przypadku wenflonów wkłucie zmieniane jest na tyle często, że stosowanie opatrunków ze środkiem antyseptycznym (np. chlorheksydyna) może stanowić dodatkowe zabezpieczenie np. u pacjentów z immunosupresją. Plastrami ze środkiem przeciwbakteryjnym obowiązkowo zabezpieczam wkłucia głębokie do długotrwałego stosowania.

Omyłkowe założenie wkłucia do tętnicy

Jeżeli po wkłuciu igły wydaje Wam się, że krew jest zdecydowanie jaśniejsza niż zwykle i praktycznie wypycha mandryn to najprawdopodobniej jest to tętnica. Jeżeli mimo wszystko podłączycie do niej kroplówkę a krew będzie się cofać do drenu i tętnić to macie absolutną pewność, że trafiliście w tętnicę. W takiej sytuacji należy niezwłocznie usunąć wkłucie i mocno ucisnąć miejsce po igle.

Linia tętnicza może zakłócać przepływ krwi i utrudnić jej dostęp do wybranych tkanek, jeżeli nie ma wystarczającego zaopatrzenia przez inne tętnice. Leki podane do tętnicy zamiast do żyły mogą doprowadzić do traumatycznego uszkodzenia tkanek- dlatego nie wolno podawać leków tą drogą. Iniekcje do krwioobiegu przeprowadzamy wyłącznie za pośrednictwem żył.

Kaniula tętnicza

Linia tętnicza stosowana jest do pomiarów ciśnienia i badań gazometrycznych. Przed założeniem kaniuli tętniczej przeprowadzany jest test Allena, który pozwala określić stan unaczynienia tętniczego. Kaniula dotętnicza wygląda podobnie do zwykłego wenflonu, jednak ze wględu na ciśnienie panujące w tętnicach posiada ona mechanizm zapobiegający cofaniu się krwi (zawór odcinający). W kaniulach tętniczych nie znajdziemy zaworów injekcyjnych, w które z reguły wyposażone są wenflony. 

Jakie są rozmiary, kolory wenflonów

Na rynku dostępnych jest ~8 rozmiarów wenflonów. Wielkości oznaczono kolorami (od najmniejszego do największego) – fioletowy, żółty, niebieski, różowy, zielony, biały, szary, pomarańczowy. Fioletowa kaniula używana jest niemal wyłącznie u noworodków. W tabeli przedstawiam najczęściej spotykane rozmiary kaniul dożylnych.

SWG (ang. Standard Wire Gauge) – standardowa skala wielkości G, stosowana w Polsce. Średnica cewnika zmniejsza się wraz ze wzrostem liczby jednostek G (średnica jest odwrotnie proporcjonalna do liczby jednostek G). Długość cewnika skraca się wraz ze spadkiem jego średnicy.

Niekiedy, pomiędzy producentami kaniul dożylnych występują drobne wahania w parametach danego koloru/ rozmiaru – głównie na poziomie średnicy cewnika. Najczęściej długość cewnika wenflonu znajduje się w zakresie od 19 mm do 45 mm, a średnia w przedziale od 0,6 mm do 2,0 mm – tzw. krótkie kaniule naczyniowe.

Jakie powikłania mogą powodować wenflony?

Najcięższym powikłaniem, z jakim się spotkałam był przypadek pacjenta, u którego doszło do odłączenia kaniuli od gniazda luer lock (fabryczna wada wenflonu, rurka odłamała się i pozostała w świetle naczynia). Fragment kaniuli uległ przemieszczeniu, wywołał masywny stan zapalny i musiała zostać usunięta chirurgicznie (czy wenflon może się złamać?).

Najczęstszym powikłaniem jest krwiak po wyjęciu kaniuli – można zminimalizować ryzyko jego wystąpienia uciskając miejsce po usunięciu wenflonu. W literaturze znajdziecie informacje, że niewłaściwe używanie wenflonu może wywołać zator gazowy, jednak, aby był on groźny dla zdrowia lub życia musiałby mieć dużą objętość. Inne możliwe powikłania to: odczyn alergiczny lub stan zapalny w miejscu wkłucia, zator spowodowany przez zakrzep. Zakarzenia unikamy przestrzegając zasad antyseptyki. Podczas podawania wlewu dożylnego może dojść do wynaczynienia płynu, dlatego należy stale nadzorować ten proces.

Problem z wkłuciem wenflonu – jak znaleźć żyłę i uzyskać dostęp naczyniowy w trudnych przypadkach

• Kaniulacja żył u pacjentów przytomnych poza umiejętnościami manualnymi wymaga również kompetencji interpersonalnych. Odpowiednie przygotowanie mentalne  pacjenta do zabiegu ma kluczowe znaczenie. Stres pacjenta prowadzi do centralizacji krążenia – wówczas żyły obwodowe są słabiej wypełnione a przez to trudniejsze do zlokalizowania i kaniulacji.
• Pacjentowi można zaproponować szklankę wody. Spożyty płyn może zwiększyć objętość łożyska naczyniowego i uwidocznić żyły.
• Ciepły okład pobudzi krążenie w kończynie i poprawi widoczność naczyń krwionośnych. Przeciwnie postępujemy gdy chcemy np. zahamować krwawienie – wówczas stosujemy zimny kompres.
• Skierowanie kończyny w dół poprawi wypełnienie jej naczyń krwionośnych. W żyłach, inaczej niż w tętnicach panuje niewielkie ciśnienie dlatego krew powraca powoli (gdyby nie zastawki żylne mogłaby się nawet cofać). 
• Pacjent może pobudzić krążenie kilkukrotnie zaciskając i rozluźniając pięść.
• Opaska uciskowa (staza) spowalnia powrót krwii do serca – zwiększa wypełnienie i widoczność żył. Jednocześnie staza nie uciska na tyle mocno aby zablokować dopływ krwi tętniczej pod ciśnieniem. Reasumując krew trafia niejako do pułapki. 
• Zastosowanie maści z nitrogliceryną na skórę powoduje rozszerzenie naczyń i poprawia ich widoczność.
• Detektor żył IR lub USG są dobrymi narzędziami do lokalizacji żył.

Często zadawane pytania

Cofanie krwi do kroplówki

Najczęstszą przyczyną cofania krwi do kroplówki jest grawitacja. Położenie zbiornika z płynem zbyt nisko np. na łóżku pacjenta podczas transportu powoduje że krew może się cofać do kroplówki. Opakowanie z płynem infuzyjnym powinno zawsze znajdować się powyżej miejsca wkłucia. Czasami krew zaczyna cofać się się do drenu kroplówki po tym jak skończy się płyn infuzyjny a regulator przepływu nie został zaciśnięty na drenie. Omyłkowe założenie wkłucia do tętnicy powoduje cofanie krwi do kroplówki.

Jak długo może być wenflon w żyle

Według aktualnych wytycznych nie ma limitu ograniczającego czas przez jaki kaniula dożylna może pozostawać w naczyniu. Wenflon może być w żyle tak długo jak nie powoduje działań niepożądanych, jest drożny i potrzebny. Ocena stanu klinicznego wkłucia powinna być wykonywana przynajmniej raz na 24 godziny.