Podstawowym narzędziem w leczeniu alkoholizmu jest psychoterapia, czasami jej skuteczność można zwiększyć stosując jednocześnie metody farmakologicznie. W Polsce dostępnych jest kilka substancji wspomagających abstynencję, najpopularniejsza jest tzw. wszywka alkoholowa. Alkohol silnie uzależnia i jest powszechnie dostępny oraz obecny w kulturze europejskiej. Dlatego samodzielne wyleczenie z alkoholizmu jest bardzo trudne. Terapia to długi proces, podczas którego mogą zdarzać się wzloty i upadki. Dlatego nieustannie trwają poszukiwania nowych leków, terapii wspomagających abstynencję. W czasopiśmie JAMA Psychiatry ukazał się artykuł wskazujący, że psylocybina zawarta w tzw. grzybach halucynogennych (grzyby psylocybinowe) może wspomagać abstynencję u pacjentów w trakcie psychoterapii. Alkoholizm powoduje wiele kosztów ekonomicznych i społecznych, dlatego potrzebne jest skuteczne leczenie.
Uzależnienie od alkoholu
Spożycie alkoholu w Polsce jest wysokie i rośnie. W roku 1993 statystyczny polak spożył 6,5 litra czystego spirytusu. Od 2007 spożywamy w Polsce ponad 22 litry wódki (40%) rocznie na głowę czyli około 2 litrów miesięcznie. W 2016 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oszacowała, że z powodu uzależnienia od alkoholu rocznie umiera około 3 milionów ludzi (2,3 mln mężczyzn i 0,7 mln kobiet). Stosowanie alkoholu jest również główną przyczyną zgonów i inwalidztwa wśród osób w wieku młodocianym (15 – 21 lat).
Uzależnienie od alkoholu rozwija się powoli i dyskretnie. Początkowo nawet przez wiele lat osoba narażona na uzależnienie nie zdaje sobie sprawy, że np. spożywa alkohol żeby poprawić swoje samopoczucie (np. uspokoić się). W drugiej fazie rozwoju uzależnienia stopniowo rozwija się tolerancja na alkohol – trzeba wypić więcej aby osiągnąć ten sam efekt. Osoba uzależniona zaczyna tracić kontrolę nad ilością spożywanych trunków i zaczyna się ukrywać z alkoholem. W trzeciej fazie uzależnienia osoby trzecie zaczynają zauważać problem (np. zaniedbywanie obowiązków) – i ilość spożywanego alkoholu wymyka się spod kontroli. Ostania faza alkoholizmu nazywana jest przewlekłą – osoba staje się zależna od alkoholu, który towarzyszy jej w każdy mmomencie życia. Wszystkie aspekty życia (np. relacje, praca) schodzą na drugi plan. Rozwija się uzależnienie fizyczne – próba odstawienia alkoholu może spowodować delirium tremens. Żeby przestać pić osoba uzależniona zastępuje alkohol lekami nasennymi narażając się na uzależnienie krzyżowe. Alkohol czyni spustoszenie w organizmie, wywołuje choroby somatyczne np.: marskość wątroby, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, żylaki przełyku, zapalenie trzustki, polineuropatię obwodową.
Skutki alkoholizmu
Alkohol niszczy zdrowie psychiczne i fizyczne osoby uzależnionej. Niestety wpływa też negatywnie na emocje rodziny i przyjaciół chorego. Uzależnienie ma destrukcyjny wpływ na zdrowie i rozwój psychiczny dzieci alkoholików. Alkohol zaburza też dalsze relacje społeczne. Nie bez znaczenia pozostają następstwa ekonomiczne alkoholizmu – np. koszty leczenia związane z wypadkami, które wydarzyły się pod wpływem alkoholu, koszty leczenia samego uzależnienia. Alkohol wpływa też na skłonność do popełniania przestępstw, powoduje problemy finansowe i spadek wydajności w pracy.
Farmakologiczne leczenie alkoholizmu
Alkoholizm rozwija się powoli i tak samo się leczy. Uzależnienie zostaje w człowieku do końca życia. Podczas terapii alkoholik uczy się kontroli nad alkoholem. Psychoterapia nie jest w stanie dać wszystkich narzędzi do walki z uzależnieniem od razu. Nie da się przewidzieć i przećwiczyć wszystkiego co może mieć miejsce w przyszłości, dlatego podczas terapii mogą się zdarzać nawroty picia.
Czasami psychoterapia alkoholika może zostać uzupełniona o metody farmakologiczne. Optymalnie gdyby leczenie farmakologiczne było konsultowane przez psychoterapeutę i psychiatrę. Leki stosowane są głównie gdy występuje duże ryzyko przerwania abstynencji, nie można ograniczyć ilość spożywanego alkoholu, występują choroby współistniejące (np. depresja), z przyczyn obiektywnych trzeba przerwać psychoterapię. Obecnie w Polsce dostępnych jest kilka leków wspomagających abstynencję.
- Najpopularniejszy jest chyba disulfiram czyli lek mający działać odstraszająco gdyż w połączeniu z alkoholem wywołuje dotkliwe zatrucie. Disulfiram najczęściej stosowany jest w formie implantu podskórnego – tzw. wszywka alkoholowa.
- Naltrekson i Nalmefen to leki wpływające “oczyszczająco” na układ opioidowy, który mógł zostać pobudzony przez alkohol (zobacz: zastrzyk antyalkoholowy).
- Akamprozat. Jego mechanizm działania nie został dostatecznie poznany, ale wiadomo, że wpływa na układ GABA-ergiczny przez co wywiera “podtrzymujące” uspokajające działanie analogicznie do alkoholu.
Jak zacząć walkę z uzależnieniem
To zabrzmi banalnie, ale trzeba po prostu przestać pić. Trzeźwienie może nie być przyjemne, objawy zespołu abstynencyjnego można łagodzić za pomocą kroplówki na kaca i odtrucia alkoholowego. Po wytrzeźwieniu należy rozpocząć psychoterapię, która jest jedyną skuteczną metodą leczenia alkoholizmu.
Grzyby halucynogenne pomagają leczyć alkoholizm?
W 2022 roku, na łamach JAMA Psychiatry ukazały się wyniki randomizowanej, podwójnie ślepej próby (terapeuta i pacjent nie wiedzą czy otrzymują badany lek czy placebo), które wskazują, że grzyby halucynogenne mogą wspomagać abstynencję. W badaniu wzięły udział 95 osoby obydwu płci w wieku od 25 do 65 lat, cierpiące na zespół zależności alkoholowej. Uczestnicy zostali losowo podzieli na dwie grupy. Grupa badana otrzymała dwie dawki psylocybiny, a grupa kontrolna zażyła lek przeciwzapalny (difenhydramina). Psychoterapia była prowadzona przed, w trakcie (pomiędzy dawkami) i po zastosowaniu farmakoterapii. Eksperyment trwał 8 miesięcy, odsetek dni intensywnego spożywania alkoholu dla grupy stosującej psylocybinę wyniósł 10% a dla grupy kontrolnej 24% wskazując na istotną skuteczność psylocybiny we wspomaganiu abstynencji. Dyskusyjna pozostaje “ślepość próby” gdyż pacjenci, którzy otrzymali grzyby halucynogenne mogli się zorientować, że otrzymują badany lek a nie placebo co mogło zwiększyć ich motywację. W przypadku tego konkretnego eksperymentu tylko połowa uczestników badania udostępniła kompletne dane na temat spożywania alkoholu w trakcie eksperymentu, co znacznie osłabia jego siłę. Reasumując, wyniki tego badania są obiecujące, jednak należy je powtórzyć w większej skali. W badaniu nie stwierdzono silnych działań niepożądanych grzybów halucynogennych.
Grzyby halucynogenne
Grzyby halucynogenne, magiczne grzyby (ang. magic mushrooms) zawierają psychoaktywną, psychodeliczną psylocybinę. Po zażyciu wywołują zmiany nastroju, zaburzenia percepcji wzrokowej polegające głównie na zniekształceniu kolorów (stają się bardziej żywe) i kształtów, zaburzenia słuchu i dotyku. Nie ma danych wskazujących na uzależniające działanie psylocybiny. W starożytności grzyby halucynogenne były stosowane w obrzędach religijnych. W Polsce posiadanie grzybów halucynogennych zagrożone jest karą pozbawienia wolności do 3 lat. Grzyby halucynogenne są dozwolone w Holandii.
