Kategoria: Iniekcje

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Alkoholicy, ich rodziny i przyjaciele szukają różnych metod na walkę z alkoholizmem. Niestety dotychczas nie wynaleziono leku, który pomógłby zwalczyć chęć sięgnięcia po alkohol przez osobę uzależnioną. Funkcjonuje wiele sposobów na walkę z alkoholizmem, niektóre jak np. mityczny zastrzyk antyalkoholowy są całkowitą bujdą. Inne jak np. wszycie implantu lub tabletki zawierające disulfiram mogą być stosowane pomocniczo w leczeniu alkoholizmu. Kroplówki i leki nasenne mają zastosowanie do łagodzenia kaca i objawów zespołu abstynencyjnego i nie zapobiegają odczuwaniu przymusu sięgnięcia po alkohol. Odtrucie alkoholowe może pomóc w powrocie do sił witalnych, ale tylko psychoterapia może skutecznie pomóc osobie uzależnionej w zachowaniu abstynencji. Środki farmakologiczne np. benzodiazepieny (BDZ) w leczeniu alkoholowego zespołu abstynencyjnego powinny być stosowane z dużą ostrożnością, aby uniknąć uzależniania krzyżowego.

Leczenie alkoholizmu jest procesem długotrwałym, dlatego w pierwszej kolejności trzeba zrobić wszystko, aby nie dopuścić do uzależnienia. Istnieje np. swoisty przymus społeczny spożywania alkoholu, który jest istotnym czynnikiem rozwoju uzależniania. Należy walczyć ze złymi wzorcami spożywania alkoholu promując kulturalne picie alkoholu, w którym nie chodzi o to żeby się upić.

Zastrzyk antyalkoholowy

Nie istnieje „cudowny zastrzyk antyalkoholowy”, przez który ustępuje ochota na alkohol. Farmakologiczne leczenie alkoholizmu może stanowić uzupełnienie psychoterapii. W polskich aptekach dostępnych jest 4 – 5 rodzajów tabletek, które mogą wspomagać abstynencję u pacjentów stosujących psychoterapię. Substancje to: Naltrekson, Akamprozat, Nalmefen, Disulfiram, Baklofen. W niektórych krajach są dostępne również zastrzyki zawierające Naltrekson.

Trwają również poszukiwania nowych substancji, które mogłoby wspomagać abstynencję. Wykazano np., że grzyby halucynogenne mogą zmniejszać ilość alkoholu spożywanego przez pacjentów na psychoterapii.

Zastrzyk antyalkoholowy to fake news

Wszywka alkoholowa

Wszywka antyalkoholowa to podskórny implant o przedłużonym uwalnianiu (działa przez około 8 miesięcy), zawiera disulfiram. Ten sam lek występuje pod postacią tabletek pod nazwą Anticol, które trzeba zażywać codziennie. Preparaty te nie zmniejszają chęci sięgnięcia po alkohol, ale pełnią funkcję „straszaka” przed działaniami niepożądanymi, które spowoduje równoczesne zastosowanie alkoholu. Disulfiram nasila akumulację aldehydu octowego, który jest toksycznym produktem przejściowym rozkładu alkoholu w organizmie. Aldehyd octowy wywołuje przede wszystkim zawroty głowy, nudności i wymioty a obawa przed wystąpieniem tych objawów ma powstrzymywać osoby uzależnione przed spożywaniem alkoholu. Przewagą tabletek do implantacji jest to, że po wszyciu nie można już zmienić zdania. Tabletki doustne wystarczy przestać stosować, aby uniknąć działania leku. Disulfiram może być stosowany, jako leczenie wspomagające uzależnienia od alkoholu.

Odtrucie alkoholowe

Detoks – kroplówki służą łagodzeniu objawów kaca i zespołu abstynencyjnego u pacjentów długotrwale nadużywających alkoholu. Wlewy dożylne przyspieszają regenerację organizmu i można je przyjmować w domu. U zdrowych osób objawy kaca najczęściej ustępują w przeciągu 24h. Organizm alkoholików może regenerować się dłużej, wówczas mogą oni stosować terapię dożylną przez klika dni. Alkoholicy są również narażeni na wystąpienie majaczenia alkoholowego niezależnie od przyjmowania kroplówek w trakcie zmniejszania dawki spożywanego alkoholu. Do odtrucia najlepiej przystąpić, gdy w organizmie nie ma już alkoholu.

Alkohol a benzodiazepiny – uzależnienie krzyżowe

Do najczęstszych objawów alkoholowego zespołu absencyjnego możemy zaliczyć niepokój, bezsenność i drgawki. Benzodiazepiny ze względu na swój sedatywny (nasenny) charakter stanowią grupę leków stosowanych do tłumienia tych symptomów. Leki benzodiazepinowe po prostu działają podobnie do alkoholu, dlatego w terapii odwykowej zastępuje się nimi alkohol zapobiegając w ten sposób nadmiernemu pobudzeniu alkoholików.  Ze względu na pokrewne – uspokajające działanie diazepamu i alkoholu, u alkoholika może rozwinąć się uzależnienie również od benzodiazepin (uzależnienie krzyżowe). W związku z powyższym stosowanie benzodiazepin powinno być ograniczone do minimum. W praktyce, niestety coraz częściej spotykamy pacjentów, którzy z ciągu alkoholowego przechodzą w ciąg diazepinowy.

Przeczytaj również – odtrucie alkoholowe w domu bez benzodiazepin.

Terapia uzależnień

Jedynym skutecznym sposobem leczenia alkoholizmu jest psychoterapia. Jej główną zaletą jest brak działań niepożądanych oraz skuteczność. Minusem psychoterapii jest praco- i czasochłonność, która zniechęcająca niektórych pacjentów. Niestety nie ma alternatywnej metody leczenia alkoholizmu a farmakologia ma znaczenie uzupełniające. Samodzielne wyleczenie się z alkoholizmu, bez pomocy specjalisty prawdopodobnie nie jest możliwe.

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

B12 to grupa czterech podobnych związków chemicznych. Jest to największa z witamin, zawiera w swojej strukturze kobalt, dlatego jest nazywana kobalaminą. Wytwarzają ją niektóre mikroorganizmy, kolonizujące przewód pokarmowy (głównie zwierząt roślinożernych np. krów). Obecność bakterii produkujących witaminę B12 w ludzkim przewodzie pokarmowym nie zaspokaja zapotrzebowania na ten związek, gdyż organizmy te bytują głównie w końcowym odcinku jelit, w którym nie zachodzi już wchłanianie. Dla człowieka istotnym źródłem kobalaminy są produkty odzwierzęce (np. podroby). Kobalamina jest kluczowa dla rozwoju wszystkich komórek ludzkich, w których pełni rolę koenzymu w różnych szlakach metabolicznych. Niedobór witaminy B12 prowadzi do zahamowania wszystkich podziałów komórkowych.

Przeczytaj także: Kiedy skończy się pandemia Covid-19?

Kobalamina w organizmie

Witamina B12 wykorzystywana jest do przekształcenia homocysteiny w metioninę, dzięki temu zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy. Niski poziom kobalaminy może prowadzić do demielinizacji neuronów i niedoboru neuroprzekaźników, objawiając się zaburzeniami czucia i nasilać zaburzenia psychiczne szczególnie u osób nadużywających alkoholu (dlatego podawana jest podczas odtrucia alkoholowego).

Niedobór wtaminy B12 może powodować:

  • anemię,
  • zaburzenia neurologiczne, psychiczne lub układu pokarmowego,
  • zminany skórne.

Megaloblastoza

Witamina B12 bierze udział w syntezie tyminy, dlatego jej niedobór prowadzi do zahamowania produkcji DNA i zatrzymania cyklu komórkowego w fazie G2. Wówczas na poziomie komórkowym obserwujemy komórki z dużą objętością cytoplazmy i segmentowanym jądrem – komórka rośnie, ale się nie dzieli. Dlatego niedobór kobalaminy obserwujemy w pierwszej kolejności w tkankach, których komórki najczęściej się dzielą – układ krwiotwórczy, błony śluzowe (np. usta, jelita, pochwa).

Wskaźnik MCV>100 w badaniu morfologii krwi może wskazywać na niedokrwistość makrocytarną. Inaczej jest w anemii z niedoboru żelaza – wówczas komórki są małe („puste”, nie zawierają hemu).

Suplementacja witaminy B12

Kobalamina jest magazynowana w wątrobie, która może stanowić jej doskonałe źródło. B12 uwalniana jest z pożywienia pod wpływem kwasu solnego i pepsyny, następnie łączy się z czynnikiem IF i podlega wchłanianiu w końcowym odcinku jelita cienkiego. Niedobór czynnika IF, dieta wykluczająca mogą doprowadzić do niedoboru kobalaminy w organizmie. Niektóre leki mogą utrudniać wchłanianie kobalaminy.

Jeżeli zaspokojenie zapotrzebowania na witaminę B12 drogą pokarmową nie jest możliwe to należy ją dostarczyć w formie zastrzyków lub kroplówek. Wykonujemy bezbolesne zastrzyki z kobalaminy w domu pacjenta.

Leczenie anemii z niedoboru kobalaminy

Po rozpoznaniu choroby pacjent najczęściej otrzymuje zastrzyk domięśniowy (np. iniekcja w pośladek) z B12 przez 7 do 14 dni, później raz w tygodniu aż do ustąpienia niedokrwistości. Leczenie podtrzymujące polega na przyjmowaniu zastrzyków raz na miesiąc do końca życia. Zastrzyki podskórne są rzadziej stosowane w tym przypadku.

mgr pielęgniarstwa Agnieszka Staniszewska

Leki rozrzedzające krew (antykoagulanty) zapobiegają nadmiernemu krzepnięciu krwi i powstawaniu potencjalnie niebezpiecznych zatorów, które mogłyby utrudnić przepływ krwi w naczyniach prowadząc do niedokrwienia (udar niedokrwienny). Zastrzyki przeciwzakrzepowe stosuje się w profilaktyce zatorowo – zakrzepowej  (np. u pacjentów ze zwiększoną liczbą płytek krwi), w leczeniu istniejących zakrzepów (np. po zabiegach chirurgicznych), leczeniu zawałów serca, zapobieganiu poronieniom. Zastrzyki przeciwzakrzepowe zapobiegają hemolizie (rozpad czerwonych krwinek) i żółtaczce u osób dializowanych w związku z niewydolnością nerek. 

Antykoagulanty to bardzo szeroka grupa leków – mogą hamować krzepnięcie krwi na różnych poziomach. Najprostszym antykoagulantem jest cytrynian, który chelatuje jony dwuwartościowe – nieselektywnie wymiareczkowuje jony wapnia inaktywując trombinę (proteaza przekształcająca fibrynogen w fibrynę). Najpopularniejszym lekiem rozrzedzającym krew jest aspiryna (kwas acetylosalicylowy), która obniża miano płytek krwi (trombocyty). Aspiryna przyjmowana jest drogą pokarmową. Bardzo skutecznym antykoagulantem jest heparyna, która aktywuje białkowy inhibitor (antytrombina) hamujący aktywność trombiny i możliwość powstawania skrzepu. Heparyna jest polisacharydem i musi być przyjmowana w postaci parenteralnej (zastrzyk) – nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Inne antykoagulanty to np. antagoniści witaminy K.

Zastrzyki przeciwzakrzepowe

Leki powinny być podawane zgodnie z instrukcją załączoną przez producenta – w razie wątpliwości poproś o pomoc pielęgniarkę lub lekarza.

Heparyna może być podawana w formie zastrzyku podskórnego lub dożylnego. Ampułkostrzykawki z heparyną umożliwiają pacjentom samodzielne wykonywanie zastrzyków w brzuch. Technika wykonywania iniekcji podskórnych w brzuch jest bardzo prosta, ale samodzielne wykonanie zastrzyku może być traumatycznym doświadczeniem. Najczęściej pacjenci otrzymujący receptę na iniekcje z heparyny nie dostają zlecenia na podanie tych zastrzyków przez pielęgniarkę środowiskową.

Jak zrobić zastrzyk przeciwzakrzepowy

Samodzielne, podskórne podanie zastrzyku z heparyny jest najprostsze do wykonania na brzuchu (zastrzyk w brzuch).

  1. Zapoznaj się z ulotką leku, w razie wątpliwości skonsultuj się z pielęgniarką. Nie podawaj samodzielnie zastrzyku, jeżeli nie zlecił Ci tego lekarz. Postępuj zgodnie z ulotką konkretnego leku.
  2. Sprawdź datę przydatności. Obejrzyj ampułkostrzykawkę pod kątem uszkodzeń. Upewnij się czy lek się nie wytrącił.
  3. Dokładnie umyj i zdezynfekuj ręce.
  4. Zdezynfekuj skórę w miejscu wkłucia na brzuchu. Prawidłowe odkażenie skóry polega na jednokrotnym przetarciu miejsca iniekcji za pomocą gazika nasączonego np. 70% alkoholem izopropylowym i odczekaniu aż preparat do dezynfekcji odparuje. Nie należy wykonywać ruchów okrężnych albo powracać tym samym gazikiem we wcześniej zdezynfekowane miejsce. Niewskazane jest również wielokrotne przecieranie tego samego miejsca jednym gazikiem. Gaza po prostu „zbiera brud” i mogłaby skontaminować wcześniej zdezynfekowane miejsce.
  5. Przygotuj ampułkostrzykawkę, nie usuwaj z niej pęcherzyka powietrza.
  6. Pewnym jednostajnym ruchem wbij igłę w uformowany na brzuchu fałd skóry, 2 – 3 cm poniżej pępka. Wprowadź igłę do końca w taki sposób, aby znalazła się w tkance podskórnej (pod kątem 90 stopni) u osób bardzo szczupłych uformowany fałd może być niewielki, wówczas należy wbijać igłę pod nieco ostrzejszym kątem. Igła ampułkostrzykawki jest bardzo krótka- zmniejsza ryzyko przejścia poza obręb tkanki podskórnej.
  7. Powoli wciśnij tłok strzykawki. Podaj całą zawartość strzykawki, razem z pęcherzykiem powietrza.
  8. Jeżeli po wyjęciu igły pojawi się wyciek krwi to możesz go zatamować lub wytrzeć delikatnie przykładając gazę do miejsca wkłucia. Nie uciskaj i nie trzyj miejsca wkłucia żeby nie zrobić dużego krwiaka.

Wkłuwaj się na zmianę z lewej lub prawej strony pępka. Ograniczysz w ten sposób powstawanie siniaków. Niestety nie zdołasz całkowicie zapobiec tworzeniu krwiaków, które są normalnym następstwem działania rozrzedzającej krew heparyny.

Samodzielnie robię zastrzyk przeciwzakrzepowy – instruktaż

Na filmie widzisz jak mój pacjent sam, bez problemu robi sobie zastrzyk przeciwzakrzepowy. W przypadku, gdy lekarz zaordynował Ci wykonywanie zastrzyków z heparyny to możesz postępować analogicznie jak mężczyzna na filmie. W razie jakichkolwiek trudności w zrobieniu iniekcji przeciwzakrzepowej poproś o pomoc pielęgniarkę. Jeżeli nie czujesz się pewnie, masz obawy przed wykonaniem iniekcji sobie lub bliskiej osobie to poproś pielęgniarkę, aby poinstruowała Cię jak zrobić zastrzyk przeciwzakrzepowy w brzuch podczas wizyty domowej.

 

Zobacz inne nasze filmy o zastrzykach w brzuch np. – jak zrobić zastrzyk podskórny.

Uwaga

Najczęstszym powikłaniem zastrzyków przeciwzakrzepowych jest występowanie krwiaków w miejscu wkłucia. Przedawkowanie leków przeciwzakrzepowych może spowodować krwotok.

Zużyte ampułkostrzykawki zbieraj w specjalnie do tego celu przeznaczonym pojemniku, który następnie przekaż do utylizacji, jako odpad medyczny. Nie wyrzucaj zużytych igieł do odpadów komunalnych – ktoś mógłby się nimi zakłuć. Resztki leków nie mogą trafiać do odpadów komunalnych bo mogłyby z nich przeniknąć do środowiska.

Które zastrzyki przeciwzakrzepowe wybrać?

Fraxiparine, Neoparin, Clexane, Fragmin, Fraxodi to nazwy handlowe, niektórych zastrzyków przeciwzakrzepowych dostępnych w polskich aptekach. Wszystkie te „zamienniki” zawierają heparynę drobnocząsteczkową jako substancję przeciwkrzepliwą i działają tak samo. Nie są to jednak wszystko generyki sensu stricto, dlatego wymiana leku przez farmaceutę w aptece nie zawsze jest możliwa i może być potrzebna nowa recepta od lekarza. Heparyny występują w postaci roztworu do wstrzykiwań, w gotowych do użycia ampułkostrzykawkach. Heparyna drobnocząsteczkowa stosowana jest w leczeniu i profilaktyce między innymi:

  • osłonowo po zabiegach chirurgicznych i podczas hemodializy,
  • zapobieganiu żylnej choroby zakrzepowo zatorowej, zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej,
  • leczeniu świeżego zawału serca (NSTEMI).

Dawkowanie heparyny na przykładzie Clexane i Neoparin 

Neoparin to generyk opracowany na bazie Clexane, oba leki zawierają enoksaparynę (heparyna drobnocząsteczkowa) i mogą być stosowane zamiennie. Ampułkostrzykawki z enoksyparyną są dostępne w szerokim spektrum dawek (20 – 100 mg w interwałach po 20 mg, stężenie 10 mg/ml), a o ich stosowaniu decyduje lekarz. Wybór dawki zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta i dobierany jest na zasadzie oceny ryzyka. Pacjent żadnym pozorem nie może samodzielnie modyfikować dawki leków przeciwzakrzepowych.

Jak długo brać zastrzyki przeciwzakrzepowe

Zastrzyki przeciwzakrzepowe w dawce 20 – 40 mg są rutynowo stosowane w profilaktyce pacjentów chirurgicznych przez 7 do 10 dni po zabiegu lub do czasu zakończenia rekonwalescencji – odzyskania sprawności ruchowej. U pacjentów ortopedycznych profilaktyka przeciwzakrzepowa może trwać do 5 tygodni. Działania zapobiegawcze rozpoczyna się przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. 

W profilaktyce zatorowości żył głębokich najczęściej stosuje się  1 – 1,5 mg heparyny podskórnie na kilogram masy ciała pacjenta, jeden lub dwa razy na dobę. 

Schemat dawkowania heparyny w chorobach serca jest bardziej skomplikowany, i może obejmować równoczesne podawanie dożylne i podskórne.

Działania niepożądane leków przeciwzakrzepowych

Zastrzyki przeciwzakrzepowe zwiększają ryzyko wystąpienia krwawienia. Przedawkowanie może spowodować udar krwotoczny.

Nadwrażliwość na heparynę

Ze znikomą częstotliwością heparyny mogą powodować reakcje nadwrażliwości. Najczęściej obserwowana jest nadwrażliwość typu opóźnionego, która może się rozwijać nawet przez kilka dni – objawia się jako zaczerwienienie skóry w okolicy miejsca wkłucia. Heparyna, z opóźnieniem może również powodować martwicę skóry, która wynika z degradacji płytek krwi. Martwica pojawia się wówczas nie tylko w okolicy wkłuć, ale również w innych miejscach bogatych w tkankę tłuszczową (np. pośladki, uda, biust). Alergie typu pierwszego – wstrząs anafilaktyczny są niezwykle rzadkie – opisano zaledwie kilka przypadków.