Nadwaga lub otyłość dotyka ponad 20% polskiej populacji i stanowi duże wyzwanie dla zdrowia publicznego na całym świecie. Jest to choroba przewlekła bez tendencji do samoistnego ustępowania, objawia się przerostem tkanki tłuszczowej, zagraża zdrowiu lub życiu. Otyłość negatywnie wpływa na samoocenę oraz grozi rozwojem wielu chorób somatycznych np. cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca. Podstawowym orężem do walki z nadmiernymi kilogramami jest deficyt kaloryczny, który jest wypadkową diety i aktywności fizycznej. Dietoterapia, trening, psychoterapia (klasyczne metody leczenia otyłości) są nieskuteczne w przypadku pacjentów, którzy nie doświadczają uczucia sytości i w związku z tym przyjmują nadmierne ilości pokarmu. Gdy na platformie TikTok Elon Musk pochwalił się świetną sylwetką (schudł 13 kg), którą uzyskał za pomocą preparatu zawierającego jeden z analogów GLP-1 – semaglutyd, wywołujący sytość to lek ten praktycznie zniknął z aptek na całym świecie. Farmakologiczne leczenie otyłości stanowi mniej inwazyjną alternatywę dla operacji bariatrycznych.
Co to jest i jak działa GLP-1
GLP-1 (Glukagonopodobny peptyd 1) jest naturalnym, krótko działającym hormonem peptydowym wydzielanym przez komórki nabłonka jelitowego w odpowiedzi na spożyty pokarm. GLP-1 stymuluje błyskawiczne wydzielanie insuliny, równolegle hamuje wydzielanie glukagonu oraz hamuje perystaltykę (spowalnia opróżnianie żołądka). W ten sposób endokrynnie obniżany jest poziom glukozy we krwi oraz mechanicznie zmniejszone jest przyjmowanie pokarmu.
Reasumując GLP-1 jest biochemicznym bezpiecznikiem układu pokarmowego, który sygnalizuje organizmowi, że właśnie zjedzony został posiłek, należy zagospodarować pobrane substancje odżywcze i wstrzymać się z dalszym przyjmowaniem pokarmu.
Farmakologiczne leczenie otyłości na razie poza zarejestrowanymi wskazaniami
W Polsce analogi (agoniści) receptora GLP-1 stosowane są jako leki drugiego rzutu w leczeniu cukrzycy (hiperglikemii) typu II. Związki te naśladują naturalne działanie ludzkich hormonów jelitowych. Od 2005 roku, kiedy na świecie pojawiły się preparatu oparte o GLP-1 zaobserwowano, że leki te poza normalizacją stęzenia glukozy bez ryzyka niedocukrzenia (hipoglikemii) wpływają również na zmniejszenie masy ciała i poprawę profilu lipidowego. W tym miejscu należy wskazać, że otyłość jest główną przyczyną cukrzycy typu II i insulinooporności, a 90% przypadków otyłości wynika z dodatniego bilansu energetycznego (otyłość prosta). Wykazano, że analogi GLP-1 nie obniżają poziomu glukozy u osób bez hiperglikemii i od niedawna stosowane są do leczenia otyłości oraz poniekąd jako profilaktyka cukrzycy.
Na dzień dzisiejszy w Polsce analogi GLP-1 zarejestrowane są jedynie ze wskazaniem do leczenia cukrzycy. Stosowanie hormonów jelitowych w leczeniu otyłości jest poza rejestracyjnym stosowaniem leku tzw. “off-label”. Szeroka grupa pacjentów czeka, aż producent zarejestruje lek ze wskazaniem do leczenia otyłości co otworzy drogę do potencjalnej refundacji leku. Działania takie mogłoby w przyszłości obniżyć ilość zachorowań na cukrzycę. Specjaliści sugerują, że być może w przyszłości osoby z otyłością będą przyjmowały te leki przez całe życie tak jak w przypadku cukrzycy.
Skuteczność i działania niepożądane analogów GLP-1
Analogi GLP-1 są skuteczne w monoterapii lub terapii skojarzonej cukrzycy. W leczeniu otyłości najskuteczniejsze są u pacjentów z wyższą nadwagą, ale z nieznanych przyczyn nie działają na około 20% populacji, dla której alternatywą w walce z otyłością pozostają operacje bariatryczne (klasyczne metody leczenia otyłości wykazują 5% skuteczność). Najczęstsze działania niepożądane leków opartych na agonistach GLP-1 to dolegliwości ze strony układu pokarmowego nudności i wymioty, biegunka czy ból brzucha. Stosunkowo często mogą występować zaparcia, odczyn w miejscu wkłucia, odwodnienie (kroplówka nawadniająca). Ciężkie reakcje anafilaktyczne lub zapalenie trzustki występują bardzo rzadko. Trwa dyskusja na temat wpływu GLP-1 na ryzyko rozwoju raka trzustki, aktualne metaanalizy wykluczają taką możliwość.
Jakie leki zawierają analogi GLP-1
Semaglutyd (Ozempic, Rybelsus), dulaglutyd (Trulicyty), liraglutyd (Saxenda, Victoza). Preparaty do wstrzyknięć podskórnych wydają się być skuteczniejsze od tabletek. Tabletki przyjmuje się raz dziennie a zastrzyki w zależności od preparatu raz na tydzień lub raz dziennie. Wszystkie leki z tej grupy wydawane są na receptę.
